گروه بین الملل بازارنیوز- سیدمهدی میرحسینی (کارشناس اقتصادی)؛ جهان در بحبوحه ی تحولات ساختاری مالی جدیدی قرار گرفته است و هر لحظه اقدامی موثر و پیش رونده در راستای افول قدرت جهانی دلار رخ می دهد.

اقتصادهای نوظهور، به فکر ایجاد بسترهای غیردلاری در تجارت و بازرگانی بین الملل هستند، اقتصادهای در حال توسعه، حجم ذخایر دلاری خود را در خزانه های ملی کاهش داده اند تا اثر و پیامدهای تنش های اقتصادی-سیاسی با ایالات متحده را به حداقل برسانند، اقتصادهای فقیر، به اتحادیه های پولی و پیمان های دو یا چندجانبه ی تجارتِ مبتنی بر ارزهای ملی پیوسته اند تا دلارآمریکا را به عنوان ارز واسط، حذف کنند و اقتصادهای پیشرفته، ضمن حفظ دیپلماسی اقتصادیِ ظاهریِ مطلوب و مسالمت آمیز با ایالات متحده، به دنبال رویکردهایی برای تضعیف پایه های اقتصاد دلاری هستند.

لذا همان طور که مشاهده می شود، ابعاد و وسعت پویش همه گیر جهانی علیه هژمونی دلار، هر لحظه در حال گسترده شدن است و همین امر موجب شده که گزارشات و تحلیل های متفاوت و مختلفی از این پدیده ی مهم در نشریات معتبر جهانی به چاپ برسد.

میزان اهمیت این مسئله تا به حدی است که روزانه چندین سر مقاله و مصاحبه با تحلیل گران مالی و متخصصان اقتصادی در سراسر دنیا در باب اقدامات و رویه های ضددلاری، صورت می پذیرد. تبیین و اهتمام ویژه به چنین تحلیل ها و گزارشاتی، ما را در شناخت و پیش بینی مسیر آتی این جنبش جهانی، یاری خواهد رساند. لذا در ادامه سلسله مقالات پرونده پژوهشی" تلاش های جهانی برای شکست هژمونی دلار"، به سراغ جدیدترین سرمقاله ی فایننشال تایمز در تاریخ 3 اکتبر 2023 می رویم.

این سرمقاله توسط روچیر شارما، سرمایه گذار و تحلیل گر اقتصاد بین الملل به رشته تحریر درآمده است. او رئیس بخش تحقیقات کمپانی بین‌المللی راکفلر کپیتال و مشاور سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور در سازمان مدیریت سرمایه‌گذاری مورگان استنلی است.

الف) چرا باید بپذیریم که کاهش سلطه جهانی دلار در راه است؟

شاخص دلار در ابتدای سال میلادی جدید به بالاترین حد خود در 20 سال اخیر رسیده است، بنابراین ممکن است این گفته های من عجیب به نظر برسد و به ظاهر، زمان مناسبی برای صحبت در مورد کاهش ارزش و قدرت دلار در جهان نباشد اما فکر می کنم می توان به نگاهی به تاریخ اقتصادی ایالات متحده استدلال کرد که جهان پسا دلاری در راه است.

ممکن است از منظر بسیاری از تحلیلگران، جایگاه دلار در عرصه جهانی در حال حاضر خوب باشد. اما همه چیز  می تواند به سرعت در دنیای امروز تغییر کند. قدرت زودگذر است  و این شامل قدرت های اقتصادی نیز می شود.

امروز، همه چیز بر روی کاغذ به نفع دلار رقم خورده است و از دیدگاه بدبین ترین پژوهشگر اقتصاد سیاسی نیز سقوط دلار و پایان سلطه ی انحصاری آن در آینده ی نزدیک ناممکن باشد. زیرا در این ماه، زمانی که دلار به سطوحی بالای تاریخی افزایش یافت که آخرین بار در حدود 20 سال پیش مشاهده شده بود، تحلیلگران دوباره شروع به مطرح کردن استدلال قدیمی تینا ( استدلالی که بیان می دارد جایگزینی برای دلار وجود ندارد) برای پیش بینی سودهای بیشتر در آینده نزدیک در سال 2023 برای دلار قدرتمند، نمودند.

اما اگر با نگاهی همه جانبه و واقع بینانه با چشم اندازی به دوره های مشابه قبلی در روند تاریخی دلار به این موضوع بنگریم، آنچه دو دهه پیش متناسب با شرایط امروز برای دلار اتفاق افتاد، دلار را در لحظه ی سقوط پس از یک نقطه اوج نشان می دهد تا آمادگی برای افزایش ارزش بیشتر؛ حتی هنگامی که 20 سال پیش، سهام ایالات متحده در "رکود دات کام" سقوط کرد، دلار به افزایش خود ادامه داد و این امر درست قبل از زمانی بود که دلار وارد روند نزولی شود که از سال 2002 آغاز و شش سال به طول انجامید.

و حالا امروز به نظر من، نقطه عطف مشابهی با همان شرایط در ارتباط با دلار نزدیک است و فکر می کنم این بار، کاهش ارزش پول ایالات متحده می تواند حتی بیشتر و طولانی تر رقم بخورد.

به همین سبب است که معتقدم حقیقتاً، کاهش سلطه دلار و جهان پسا دلاری در راه است.

ب) نشانه های افول قدرت جهانی دلار آشکار شده است

برخلاف بسیاری از تحلیلگران که استدلال می کنند دلار به تقویت خود ادامه خواهد داد اما به چند دلیل مهم، من معتقدم که دلار در آستانه کاهش شدید است:

• کسری حساب جاری دولت آمریکا، بوی سقوط دلار می دهد

به گفته شارما، عدم تعادل اساسی در حساب جاری آمریکا، نوید خوبی برای دلار نیست و این روند اقتصادی خاص می تواند نشانه رکود قریب الوقوع دلار باشد. کسری حساب جاری ایالات متحده اکنون به آستانه 5 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور نزدیک شده است. آخرین بار این اتفاق در 1960 میلادی در آمریکا رخ داد که اندکی قبل از آغاز روند طولانی نزول دلار بوده است. همچنین در نمونه های مشابه، ایجاد چنین وضعیتی در حساب جاری کشورهای بحران خیزی نظیر اسپانیا، پرتغال و ایرلند، پول ملی آنها را به شدت تضعیف کرده است. لذا  این موضوع ، یک سیگنال قابل اعتماد قوی است که نشان می دهد مشکلات مالی آتی ایالات متحده پیرامون دلار در راه است.

• بدهی خارجی ایالات متحده در مرز بحران قرار دارد

آمریکا اکنون به طور خالص، 18 تریلیون دلار به جهان بدهکار است. این حجم، نشان دهنده 73 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. این مقدار بسیار بالاتر از آستانه 50 درصدی است که اغلب بحران های ارزی و دلاری تاریخ اقتصاد آمریکا را موجب شده است. پس این امر می تواند، گواه دیگری بر امکان شکست هژمونی دلار در آینده ی پیش رو باشد.

• نقطه اوج برتری دلار نسبت به همتایان خود و خطر سقوط آزاد

به گفته شارما، با توجه به رشد اقتصادی یا عدم تعدیل در سال های اخیر در ایالات متحده، ارزش دلار در برابر سایر ارزهای اصلی در حال حاضر 20 درصد بالاتر از روند بلندمدت خود قرار دارد است. از دهه 1970، روند صعودی معمول در چرخه دلار حدود هفت سال به طول انجامیده است در حالیکه رشد فعلی در یازدهمین سال خود قرار دارد. این ثبات بیش از حد دلار در نقطه اوج برتری نسبت به همتایان خود، می تواند نگرانی آفرین و نشان از آمادگی برای سقوط آزاد باشد.

• کندی رشد اقتصادی آمریکا؛ عامل مهمی برای کاهش مرجعیت دلار

در انتهای دهه 90 میلادی و ابتدای هزاره ی جدید، ایالات متحده به طور قابل توجهی سریع‌تر از نرخ متوسط سایر اقتصادهای توسعه‌یافته، رشد کرد اما در سال های پس از آن و منتهی به امروز، این آهنگ رشد، در آستانه ی کندتر شدن از همتایان اروپایی و جهانی خود قرار دارد. این مسئله نشان از رکود در اقتصاد آمریکا دارد. به گفته شارما، زمانی که اقتصاد ایالات متحده نسبت به سایر نقاط جهان کند می شود، سرمایه گذاران تمایل شدیدی برای دوری از دلار دارند و تاریخ اقتصادی آمریکا نشان داده که همین امر، معمولاً ارزش دلار را پایین آورده است.

• شرایط امروز دلار، شباهت خطرناکی به ترکیدن حباب دات کام دارد

همان طور که در ابتدای این مقاله اشاره شد، بیش از دو دهه ی پیش، هنگامی که سهام ایالات متحده در "رکود دات کام" سقوط کرد، دلار پس از یک دوره افزایش، وارد روند نزولی شدید 6 ساله از سال 2002 شد. از نظر شارما، نقطه اوج مشابه همین شرایط برای اقتصاد آمریکا نزدیک است اما این بار، کاهش ارزش دلار ایالات متحده  می تواند طولانی تر شده و به سقوط آن بی انجامد.

• ارزهای جایگزین دلار، در حال ظهور و توسعه قرار دارند.

شارما خاطرنشان می کند که از نقطه نظر تاریخی، دلار از قرن پانزدهم، مسلط ترین و غالب ترین واحد پولی جهان بوده است و به طور متوسط به مدت 94 سال این وضعیت را حفظ کرده است. دلار بیش از 100 سال است که به عنوان ارز ذخیره جهانی عمل کرده است. در این سال ها، دلار بارها به سبب ضعف رقبای خود، نظیر بحران های مالی مستمر منطقه یورو، تقویت شده است. در حالی که به نظر می رسد هیچ ارزی وجود ندارد که بتواند دلار را از میدان بین المللی خارج کند، اما باید قبول کنیم که ارزهای جایگزین در حال ظهور و افزایش هستند.

به غیر از 4 ارز اصلی امروز جهان، یعنی دلار آمریکا، یورو، ین ژاپن و پوند بریتانیا، دسته ای دیگر از ارزها در سال های اخیر، بویژه در طول همه گیری کرونا، مجال جولان در عرصه بین الملل پیدا کرده اند. رنمینبی (یوان دیجیتال چین)، دلار کانادا، دلار استرالیا و فرانک سوئیس که زمانی در سال 2001، 2 درصد از ذخایر جهانی را تشکیل می دادند، اکنون به مرز بیش از 10 درصد رسیده اند. همین امر باعث شد سهم دلار از ذخایر ارز خارجی در جهان در حال حاضر به 59 درصد برسد که کمترین میزان از سال 1995 است.

پس با اطمینان به شما خوانندگان فایننشال تایمز می گویم که:

فریب ظاهر دلار شکست ناپذیر را نخورید، جهان پسا دلاری هر لحظه در حال نزدیک شدن به ماست.

پایان پیام//