گروه بین الملل بازارنیوز- سید مهدی میرحسینی؛ تحرکات اقتصادی و سیاسی چین در عرصه داخلی، منطقه‌ای و بین الملل در چند سال اخیر نشان می‌دهد که این کشور، سودای شکست هژمونی دلار و تضعیف اعتبار و کارایی این ارز مرجع ذخیره ارزش جهان را در سر دارد. انعقاد پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه متعدد (بیش از ۴۷ پیمان پولی در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳)، عرضه گسترده و فراگیر یوان دیجیتال، تسریع، ایجاد سهولت و ارائه مشوق‌های اقتصادی در تبادلات تجاری یوان محور و کاهش تدریجی پشتوانه پولی خزانه‌ی چین از دلار آمریکا، همه و همه بیانگر عزم راسخ حاکمیت چین برای یورش به جایگاه دلار در جهان و رقم زدن پایانی تراژدیک برای قدرت اقتصادی ایالات متحده است.

یکی از تازه‌ترین رویکرد‌های بکار گرفته شده توسط چین در راستای تضعیف تجارت دلارمحور، ظهور پدیده پترویوآن است؛ یعنی چین درصدد پیاده سازی و توسعه پلتفرم مبادلاتی فراگیر، یکپارچه و جهانی برای خرید و فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و پتروپالایشی بر مبنای ارز یوان است.

تبیین، ارزیابی و مطالعه پژوهشی در باب میزان پیشرفت و نحوه نقش آفرینی پترو یوآن در عرصه بین الملل از آن جهت که چین و هم پیمانانش با هدف تغییر در اقتصاد جهانی و عمدتاً در زنجیره تامین و تجارت، اما بیشتر با تمرکز بر تلاش بی وقفه در راستای دلارزدایی از تبادلات حوزه انرژی، وارد میدان شده اند، حائز اهمیت است؛ لذا بر همین اساس، در ادامه سلسله یادداشت­‌های مرتبط با "تلاش‌های جهانی برای شکست هژمونی دلار" به بررسی پدیده پترویوآن و چالش‌هایی که پیش روی اقتصاد دلارمحور پرداخته می­ شود.

الف) چین، سودای سرنگونی دلار را در سر می‌پروراند

چین به عنوان سردمدار و پیشگام در تغییر نظم نوین جهانی، عزم خود را بر دیپلماسی اقتصادی فراگیر بر پایه ترویج و توسعه نظام ارزی چند قطبی قرار داده است. این مسئله اولین بار به طور رسمی توسط لی که چیانگ، در ۲۲ می ۲۰۱۸، در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین المللی "فرصت‌های مالی جهان پیش رو و اقتصاد چین" عنوان شد؛ جایی که نخست وزیر جمهوری خلق چین، از برنامه اقتصادی این کشور در ۲۰ سال آینده، پرده برداشت و اعلام کرد که چین برای توسعه به کارگیری یوان در عرصه تجارت بین الملل و حرکت به سوی جهان چند ارزی، تصمیم جدی دارد. وی در ادامه‌ی صحبت‌های خود افزود که وزارت اقتصاد و دارایی چین آماده‌ی مبادله تجاری با تمامی اقتصاد‌های کوچک و بزرگ جهان هست و به زودی خطوط سوآپ دوسویه با یوان گسترش خواهد یافت.

تحقیقات مختلف و استخراج داده‌ها و اطلاعات مرتبط در این زمینه نشان می‌دهد که چنین رویکردی در سال‌های اخیر از سوی چین به شدت دنبال شده است؛ افزایش حجم مبادلات یوان محور، افزایش پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه، گسترش همکاری‌های منطقه‌ای چین با کشور‌های جنوب شرق آسیا و برنامه ریزی کامل چین برای پیشبرد اهداف اقتصادی خود از طریق گروه بریکس، بیانگر جدیت چین برای حمله سهمگین به قدرت افسانه‌ای دلار است.

حاکمیت اقتصادی چین، روند دلارزدایی و پیشبرد اهداف منتج به شکست هژمونی دلار را بسیار زیرکانه و مدون پیش می‌برد (تا جایی که هنوز هم چین و ایالات متحده، بزرگترین شرکای تجاری یکدیگر در اقتصاد مبتنی بر دلار هستند). به همین دلیل، جامعه جهانی، به راحتی توانایی شناخت و تشخیص رویکرد‌های آتی چین در عرصه اقتصاد و بازرگانی بین الملل را نداشته و ندارد و امپراطوری چین، همچنان نقطه تاریک، ترسناک و ناشناخته‌ای در جغرافیای سیاسی و اقتصادی جهان محسوب می‌شود.

ب) ابتکار پترو یوآن چگونه شکل گرفت؟

ابتکار پترو یوآن اساساً با هدف به چالش کشیدن سلطه دلار آمریکا در بازار‌های جهانی، ظهور کرد. در ۷ سپتامبر۲۰۲۲، گازپروم، شرکت دولتی انرژی روسیه، اعلام کرد که با چین توافق کرده است که هزینه گاز طبیعی صادراتی به چین را به جای دلار، به یوان دریافت کند. ولادیمیر پولسکای، مدیرعامل گازپروم، این توافق را از نظر تقویت گفتمان مسکو و پکن که خواهان رقابت با هژمونی جهانی اقتصاد غرب محور هستند، حائز اهمیت دانست. این اقدام، در واقع سرآغازی بر پیدایش پترویوآن در اقتصاد انرژی شد.

پولسکای معتقد بود که کشور‌هایی مانند چین و روسیه که عزم جدی دارند نظام جهانی را از منظر ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک متحول کنند، قصد خود را بر به چالش کشیدن هژمونی اقتصادی جهانی ساخته شده توسط ایالات متحده آمریکا قرار داده اند؛ بنابراین هدف اول روسیه و حاکمیت اقتصادی چین از خلق و گسترش ابتکار پترویوآن، کاهش وابستگی اقتصاد انرژی جهانی به دلار و شکست سلطه این ارز مرجع و در ادامه آن، توسعه تسلط ارز‌های خود یعنی یوان و روبل است.

در واقع می‌توان گفت که با این توافق، هر دو بازیگر اصلی حوزه انرژی، قصد دارند ساز مقابله خود با زیاده خواهی‌های دلار در مسائل جهانی را کوک کنند. به همین دلیل است که این امر می‌تواند نشانه‌ای ملموس از قصد هر دو کشور برای اتخاذ موضع فعال‌تر و بازسازی چارچوب ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک جهانی باشد و البته مشخص است که پکن و مسکو در فرآیند‌های تولید سیاست خارجی خود در راستای اهداف خود برای ایجاد نظم جهانی چندقطبی، موضعی نزدیک دارند.

ج) ولادیمیر پوتین: پترویوآن، جهان شمول خواهد شد

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در نشست سران سازمان همکاری شانگ‌های (SCO) که در سمرقند ازبکستان در تاریخ ۱۵ تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ برگزار شد، تاکید کرد که پترویوآن، نماد مهمی برای اقتصاد چندقطبی پیش روی آینده جهان خواهد بود. وی در صحبت­های خود ضمن تشکر از دولت چین بابت مشارکت صمیمانه با دولت روسیه در انتقال انرژی در بستر یوان، سایر کشور‌های عضو این سازمان را برای گسترش مبادلات یوان محور خود با چین، تشویق کرد. پوتین در ادامه صحبت‌های خود در این اجلاس، اقتصاد امروز جهان را در نقطه حساس و سرنوشت سازی دانست و اعلام کرد که می‌بایست برای انتخابی سخت، اما شدنی یعنی جهان عاری از دلار آماده شویم:

"از آنجایی که رسالت دلارزدایی به شکلی ملموس در جهان آغاز شده است، ظهور، توسعه و گسترش پترویوآن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. البته تحرکات ضددلاری روسیه و چین به همین یک مورد ختم نمی­ شود. ما سال هاست که در نبرد نفس گیر با دلار قرار داریم؛ تلاش‌های چین از اواسط سال ۲۰۱۰ میلادی که منجر به راه اندازی سیستم پرداخت‌های بین بانکی فرامرزی (CIPS)، به جای جامعه ارتباطات مالی بین‌بانکی جهانی (SWIFT) ایالات متحده شد، از اولین تلاش‌های کارا و بهینه در این حوزه بوده است.

همچنین روسیه در حالی که در سال ۲۰۱۳ حدود ۸۰ درصد از صادرات خود را به دلار انجام می‌داده، امروز با یک پیشرفت قابل توجه روبرو است که صادرات دلاری خود در سال ۲۰۲۲ را به کمتر از ۵۵ درصد رسانده است. از سوی دیگر، در نیمه اول سال ۲۰۲۲، میزان تجارت بین چین و روسیه از طریق ارز‌های ملی به ۲۷.۵ درصد رسیده است. بنابراین، از همین تریبون اعلام می‌کنم که چه پترویوآن و چه سایر تحولات بیان شده، اولین و آخرین گام چین و روسیه در کارزار جنگ با اقتصاد دلار محور نخواهد بود".

د) چرا بستر پترو یوآن حائز اهمیت است؟

اولین نکته کلیدی و مهمی که در این باب می‌توان گفت این است که با ابتکار پترو یوآن، چین سلطه دلار در بازار جهانی نفت را به چالش می‌کشد؛ بنابراین عملکرد پولی چین که در حال حاضر هم بزرگترین صادرکننده و هم بزرگترین واردکننده نفت خام در جهان است، در بلندمدت بر هژمونی اقتصاد جهانی دلارمحور اثرگذار خواهد بود.

از سوی دیگر، این واقعیت که بیش از نیمی از کل ذخایر ارزی جهان به دلار است، مزیت ساختاری قابل توجهی برای ایالات متحده ایجاد می‌کند و می‌توان گفت این وضعیت به واشنگتن قدرت اقتصادی و سیاسی بالایی می‌دهد. اما رویکرد هوشمندانه‌ی چین و ابتکار ایجاد بستر پترو یوآن، قطعاً شرایط و مناسبات جهانی را بر هم خواهد زد. چین به خوبی می‌داند که تقاضا برای پترو یوان در بازار انرژی، منجر به افزایش تقاضا برای یوان چین و کاهش بکارگیری دلار در سایر مبادلات تجاری خواهد شد

 در آخر اینکه، کشور‌های دیگر نیز به زودی از ابتکار پترو یوآن استقبال خواهند کرد. زیرا دولت‌ها می‌توانند نفت را در مبادله یوان با ارز‌های ملی خود خریداری کرده و از زیان‌های احتمالی ناشی از اختلاف نرخ ارز جلوگیری کنند؛ بنابراین همین ویژگی منحصر به فرد پترو یوآن، قطعا شرایط اقتصاد پترو دلار را تغییر خواهد داد.

پایان پیام//