گروه بین الملل بازارنیوز- سعید ترکاشوند؛ «سیدمهدی میرحسینی» کارشناس اقتصادی طی یاداشتی تحلیلی به تشریح آخرین وضعیت سهم دلار آمریکا در میان ذخایر ارزی جهان از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۳ یعنی در یک دوره زمانی ۲۴ ساله پرداخت و پیرامون آن نوشت:مسئله ناامنی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی منتج از عملکرد دلار ایالات متحده در سطح اقتصاد بین الملل که در ۴ دهه اخیر، بسیاری از مناسبات تجاری و بازرگانی اقلیم‌های مختلف در دنیا به ویژه کشور‌های فقیر و در حال توسعه را تحت پیامد‌های شدید منفی خود قرار داده، به چالش روز حکمرانان جهان مبدل شده است.

سلطه‌ی ناعادلانه دلار بر تجارت جهانی و خواست دولتمردان ایالات متحده به یکه‌تازی مطلق در جهان اقتصادی و سیاسی با هر وسیله و امکان و ابزاری، بسیاری از ارز‌های ملی را رو به زوال برده و منجر به آن شده که دولت‌های متعددی در کشور‌های در حال توسعه، سقوط کنند.

در راستای این امر، در طول سال‌های اخیر، برخی کشور‌های جهان با تغییر رویکرد و بازخوانی اهداف ائتلافات اقتصادی، معاهدات و اتحادیه‌های پولی، تمایل به بسترسازی منسجم و هدفمند را برای استفاده از ارز‌های ملی و محلی در مبادلات پایاپای دو جانبه و چند جانبه در جهت شکست هژمونی دلار و جلوگیری از سقوط آزاد ارزش بسیاری از پول‌های واحد ملی در مقابل دلار آمریکا را در دستور کار قرار داده اند. از جمله مصادیق عبور از دلار به عنوان ابزار پرداخت در گستره جهانی، وضعیت ذخایر ارزی دلاری نگهداری شده در کشور‌های مختلف است که موضوع این یادداشت است.

یکی از عملکرد‌های مهم و کلیدی ارز‌های جهانی، هویت یافتن به عنوان یک ارز ذخیره ارزش است؛ به طوری که بتوانند در یک بازه زمانی بلند مدت، بدون کاهش قابل توجه در میزان قدرت خرید، در بسیاری از مبادلات تجاری و بازرگانی داخلی و بین الملل در کشور‌های مختلف، مورد بهره برداری قرار گیرند.

در همین راستا، یکی از معیار‌های اعتماد نسبی و مطلق به یک ارز به عنوان ذخیره ارزش، استفاده از آن در ذخایر رسمی ارزی بانک‌های مرکزی در سراسر جهان است. چنین وضعیتی تا به امروز فقط برای دلار ایالات متحده رقم خورده است که این امر نیز، تنها متاثر از اتمسفر اقتصادی و تجاری نبوده است؛ یعنی دولت‌های آمریکایی در طول دهه‌های گذشته، از تمامی ابزار‌ها و امکانات عادلانه و غیرعادلانه، اخلاقی و غیراخلاقی خود بهره گرفته اند تا به هر صورتی که امکان پذیر است، جایگاه دلار را به عنوان تنها ارز مرجع ذخیره ارزش در جهان حفظ کرده و یک ساختار بتنی برای عدم نفوذپذیری و شکست آن ایجاد کنند.

در نمودار زیر، سهم ذخایر ارزی جهان از ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۳ یعنی در یک دوره زمانی ۲۴ ساله مورد بررسی قرار گرفته است. همانطور که مشاهده می‌شود، سهم دلار در ذخایر خارجی رسمی اعلام شده جهانی از ۷۳ درصد در سال ۱۹۹۹، به دلار ۵۸ درصد در سال ۲۰۲۲ و حدود ۶۱ درصد در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

کاهش حدود ۱۵ درصدی در بیش از دو دهه گذشته نشان می‌دهد که شکاف‌های قابل نفوذ در ساختار بتنی هژمونی دلار به وقوع پیوسته است و جامعه جهانی، دیگر آن اعتماد گذشته را به ارز مرجع ذخیره ارزش جهانی خود ندارد.

یکی از دلایل مهم در اتخاذ این رویکرد در بین کشور‌های جهان، چالش‌های فراوانی است که به سبب مبادلات بازرگانی دلار محور، برای اقتصاد‌هایی که با حاکمیت سیاسی ایالات متحده زاویه دارند، پیش آمده است. آمریکا به راحتی می‌تواند، نه از مسیر صحیح و عادلانه اقتصادی، بلکه با رویه‌های ناعادلانه‌ی سیاسی، بستر تجاری دلاری را با تحریم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، کنترل کند.

همین امر موجب شده که کشور‌های جهان، چه اقتصاد‌های پیشرفته و چه اقتصاد‌های نوظهور و در حال توسعه، نسبت به استفاده از سایر ارز‌های مرجع به عنوان ارز ذخیره ارزش جهانی در خزانه‌های خود، مبادرت بورزند. به طور مثال، چین در حال خلاص شدن از شر اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده است و اکنون بدهی خارجی خود به این کشور را به ۸۷۰ میلیارد دلار رسانده که کمترین میزان از سال ۲۰۱۰ است.

عراق اکنون اجازه داده است تجارت با چین با یوان تسویه شود. چین و عربستان سعودی در حال بررسی قیمت گذاری فروش نفت بر مبنای یوان هستند. بانک‌های مرکزی اندونزی و کره جنوبی توافق کرده‌اند که استفاده از پول ملی یکدیگر را برای معاملات دوجانبه گسترش دهند. علاوه بر این، هند و امارات نیز معاهده‌ای را برای تجارت با ارز‌های ملی خود نهایی کرده‌اند.

به نظر می‌رسد با توجه به عزم فراگیر جامعه جهانی برای مبارزه سخت با زیاده خواهی‌های اقتصاد دلار محور که منجر به آشفتگی تجارت در بسیاری از اقلیم‌های اقتصادی جهان شده است، در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد کاهش بیشتر در مرجعیت دلار به عنوان ارز ذخیره ارزش و تبدیل اقتصاد ارزی جهان از تک قطبی به چند قطبی باشیم.

پایان پیام//