گروه اقتصاد کلان بازارنیوز- بهزاد قبادی؛ یحیی لطفینیا، کارشناس اقتصادی در یادداشتی برای بازارنیوز نوشت: پانزدهمین اجلاس سران گروه بریکس (BRICS)، از سه شنبه تا پنجشنبه مورخ ۳۱ مردادماه لغایت ۲ شهریور ماه ۱۴۰۲ در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد. از مهمترین اتفاقات این نشست، دعوت رسمی از ایران و پنج کشور آرژانتین، عربستان، مصر، امارات و اتیوپی برای عضویت دائم در این گروه بود. بر همین اساس در یادداشت حاضر به بیان اهمیت عضویت ایران در گروه بریکس پرداخته میشود.
الف) سیر تاریخی ایجاد و توسعه گروه بریکس (BRICS)
بریکس نام گروهی از کشورها به رهبری قدرتهای اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو یعنی برزیل (Brazil)، روسیه (Russia)، هند (India) چین (China) و آفریقای جنوبی (South Africa) تشکیل شده است. مشابه همه پیمانها و ائتلافهای اقتصادی، بریکس نیز واجد سیاستهای خاص خود در حوزه تجارت، سرمایه گذاری، شرکتهای خرد، کوچک و متوسط، تأمین مالی، تغییرات اقلیمی، انرژی، توسعه زیرساخت، امنیت غذایی و در نهایت توسعه انسانی است.
جدول ۱. رویدادهای تاریخی مربوط به تشکیل و توسعه گروه بریکس از ابتدای سال ۲۰۰۱ تا به امروز را مشخص نموده است. همانطور که ملاحظه میشود، این گروه در ابتدا با حضور چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین تشکیل شد که در ادامه و در سال ۲۰۱۱ به عضویت آن در آمد و به نام بریکس تغییر یافت. از آن سال تا به امروز (حدود ۱۲ سال) هیچ عضو جدیدی به آن اضافه نشده است؛ بنابراین دعوت از ایران برای عضویت دائم در این گروه نشان از تغییر رویکرد این گروه به توسعه و افزایش اعضا با توجه به تحولات جهانی بعد از جنگ روسیه و اوکراین است.
جدول 1. سیر تاریخی ایجاد و توسعه گروه بریکس (BRICS)
تاریخ |
رویداد |
2001 |
ایده شکل گیری گروهی به نام بریک، در سال 2001 توسط موسسه سرمایه گذاری گلدمن ساکس، به منظور پیش بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرتهای برتر آن در نیم قرن آینده مطرح گردید. جیم اونیل اولین بار نام مخفف این گروه را در سر تیتر یک روزنامۀ اقتصاد به کار برد. |
2006 |
برای نخستین بار وزیران خارجه چین، هند، برزیل و روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ با هم دیدار کردند. |
2009 |
نخستین اجلاس بریکس در یکاترینبورگ روسیه برگزار شد. |
2011 |
آفریقای جنوبی در این سال به عضویت بریک درآمد و گروه بریکس را تشکل داد. |
2013 |
در پنجمین اجلاس سران بریکس که در دوربان آفریقای جنوبی، کشورهای عضو به طور رسمی تصمیم بانک توسعه جدید را اعلام کردند. |
2014 |
در سال 2014 بانک توسعه جدید با هدف اولیه تامین مالی پروژه های زیرساختی و توسعه پایدار در کشورهای بریکس و سایر اقتصادهای نوظهور تأسیس شد. |
2020 |
در اجلاس 2020 مسکو راهبرد همکاری اقتصادی این گروه به تصویب اعضا رسیده است سه بسته به شرح زیر معرفی شده است: الف) بسته «تجارت، سرمایه گذاری، فاینانس« مرتبط با موضوع شرکتهای کوچک و متوسط ب) بسته «اقتصاد دیجیتال» مرتبط با موضوعاتی نظیر تحول دیجیتال، صنعت، نوآوری ج) بسته « توسعه پایدار» در موضوعاتی نظیر امنیت غذایی و توسعه منابع انسانی |
2021 |
نقشه اجرایی سه بسته مذکور در دهلی نو به تصویب اعضا رسیده است. |
2023 |
دعوت از شش کشور ایران، آرژانتین، عربستان، مصر، امارات و اتیوپی برای عضویت دائم در گروه بریکس |
منبع: یافته های تحقیق بر اساس رصد خبرگزاری های رسمی
ب) ظرفیتهای متقابل گروه بریکس و ایران
از مهمترین حوزه فعالیتهای گروه بریکس میتوان به حوزههای سیاسی- امنیتی، اقتصادی- مالی و اجتماعی اشاره نمود. دعوت از ایران برای عضویت دائم در این گروه به دلیل ظرفیتها و شرایط متقابل و مشترک دو گروه بریکس و ایران است. از مهمترین ویژگیهای گروه بریکس که برای ایران میتواند در شرایط فعلی (جنگ تمام عیار اقتصادی آمریکا و هم پیمانان آن در گروه هفت) مفید واقع شود، عبارت است از رویکرد این گروه در مقابله با جهان تک قطبی با محوریت آمریکا، تمرکز بر نظم نوین جهانی با محوریت آسیا و کشورهای نوظهور، دلارزدایی و استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین کشورها و همچنین احترام متقابل به حقوق یکدیگر.
موارد مطرح شده از جمله موضوعاتی است که ایران سالها در چارچوب سیاستهای کلی خود مورد توجه قرار داده است و گاهاً به تنهایی و با هزینه بسیار در صدد پیاده سازی و دنبال نمودن آن بوده است؛ بنابراین در شرایط فعلی و با توجه به قدرت اقتصادی کشورهای عضو گروه بریکس، ایران میتواند با قدرت بیشتر و با هزینه کمتر به مقابله و تغییر نظم فعلی جهانی بپردازد.
پیگیری این موضوعات از سوی ایران در چارچوب گروه بریکس از آنجا اهمیت دارد که ایران به دلیل شرایط خاصی، چون اعمال شدیدترین نظام تحریمی از سوی آمریکا و غرب و نبود چشم انداز مثبت برای رفع آنها نیازمند افزایش به کارگیری روشها و راهکارهایی برای خنثی سازی آن است؛ بنابراین عضویت دائم در گروه بریکس و سایر سازمانها و پیمانهای منطقهای و بین المللی میتواند ایران را در این زمینه کمک نماید.
ج) آثار مورد انتظار عضویت دائم ایران در گروه بریکس (BRICS)
ایجاد پیوندهای اقتصادی و منطقهای برای کشور ایران با ویژگیهای خاصی، چون ۱) قرار داشتن در معرض شدیدترین تحریمهای اقتصادی؛ ۲) تک محصولی بودن اقتصاد ملی و تنوع پایین در محصولات تجاری؛ ۳) جمعیت جوان و تحصیلکرده؛ ۴) موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد؛ میتواند نقش اثرگذاری در کاهش هزینههای تحریم و در مقابل افزایش تاب آوری اقتصاد ملی داشته باشد. از مهمترین آثار عضویت دائم ایران در گروه بریکس میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
۱) خنثی سازی تحریم از طریق تعریف نقشهای جدید در اقتصاد جهان و منطقه (مرکز ترانزیت کالا در منطقه) و یا باز طراحی نقشهای سنتی (بازیگر اصلی در بازار انرژی)؛
۲) شکست سیاست فشار حداکثری آمریکا و افزایش قدرت چانه زنی کشور در مقابله با سایر کشورها و به طور مشخص کشورهای غربی؛
۳) رفع چالشهای سیاسی ـ امنیتی منطقهای و جهانی (به طور مشخص با کشورهای همسایه، چون عربستان و مصر)؛
۴) ایجاد امید نسبت به آینده در سطح جامعه.
پایان پیام//