گروه بین الملل بازارنیوز- سعید ترکاشوند؛ «سیدمهدی میرحسینی» کارشناس اقتصادی طی یادداشتی تحلیلی به تشریح آخرین اقدامات صورت گرفته از سوی کشور‌های عضو اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا برای دلار زدایی از تعاملات اقتصادی خود پرداخت و پیرامون آن نوشت:اتحادیه کشور‌های جنوب شرقی آسیا (آ سه آن/ ASEAN) از جمله اتحادیه‌­های تجاری و اقتصادی است که درصدد است با تمرکز بر ایجاد سازوکار‌های دورن ائتلافی در بین کشور‌های عضو، خطوط مبادلاتی با ارز‌های ملی را راه اندازی کرده و در آینده‌ی نزدیک، موجب کاهش اتکای اعضای آ سه آن به تجارت دلار محور شود.

در همین راستا، در بیانیه پایانیِ آخرین اجلاسیه سران این اتحادیه که در ۱۰ تا ۱۱ می ۲۰۲۳ در اندونزی قرائت شد، در ماده ۲۴ از این بیانیه ۱۲۵ ماده ای، بر ترویج سازمان یافته و محسوس ایجاد بستر‌های مبادلاتی با ارز‌های محلی و ملی در همه کشور‌های عضو، تاکید شده است.

متناظر بر این مهم، در این مقاله سعی بر آن داریم، جزئیاتی از نگرش ها، رویکرد‌ها و اهداف پیش روی اجرای چنین سازوکاری را در کشور‌های آ سه آن بررسی کنیم.

چهل و دومین اجلاس سران آسه‌آن، تحت تاثیر رویکرد ضدلاری قرار گرفت

اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا (ASEAN) متشکل از کشور‌های برونئی، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام، به مناسبت چهل و دومین اجلاس سران آ سه آن، در تاریخ ۱۰ تا ۱۱ ماه می ۲۰۲۳ در لابوان باجوی اندونزی گرد هم آمدند.

این اجلاسیه تخصصیِ دو روزه که با حضور برخی روسای جمهور و نخست وزیران و حضور تمامی معاونان تجاری و اقتصادی و نمایندگان بازرگانی دولتی کشور‌های عضو برگزار گردید، یک نگرش غالب و مهم یعنی تلاش مستمر و فراگیر کشور‌های عضو در جهت ترویج و توسعه مبادلات تجاری با ارز‌های ملی و محلی در راستای کاهش اتکای معنادار به اقتصاد دلار محور و حرکت به سوی جامعه‌ی اقتصادی عاری از ارز‌های مرجع چالش آفرین و سلطه گر را در خود جای داده بود.

در این نشست، چه حکمرانان سیاسی و اقتصادی کشور‌های ثروتمند و توسعه یافته‌ی آ سه آن نظیر برونئی و سنگاپور و چه دولتمردان کشور‌های در حال توسعه و اقتصاد‌های نوظهور آ سه آن، که قسمت اعظم این ائتلاف سیاسی و اقتصادی مهم را تشکیل می‌دهند، متفق القول، بر این عقیده و باور هدفمند یعنی دلارزدایی از مناسبات تجاری منطقه‌ای و درون ائتلافی برای بهبود بستر اقتصادی کشور‌های عضو، استوار بودند؛ به طوری که ماده ۲۴ بیانیه پایانی اجلاس آسه آن، به طور مستقیم بر ترویج مبادلات با ارز‌های محلی و ملی کشور عضو متمرکز است:"ما رهبران آ سه آن، برنامه پیشبرد بسترساز فرآیند‌های مرتبط با ترویج و توسعه تراکنش با ارز‌های محلی و ملی در پروسه پرداخت منطقه‌ای را به منظور بهبود مناسبات بازرگانی دوجانبه و چندجانبه که منجر به تقویت یکپارچگی اقتصادی کشور‌های عضو با امکان پرداخت سریع، بدون وقفه و مقرون به صرفه‌تر برون مرزی در سراسر منطقه می‌شود را می‌پذیریم.

ما متعهد هستیم که استفاده از ارز‌های محلی را برای تراکنش‌های اقتصادی و مالی میان کشور‌های عضو آسه آن تشویق کنیم تا یکپارچگی مالی منطقه‌ای در جهت کاهش اتکا به اقتصاد دلاری و ترتیبات تجاری در بستری غیر از وابستگی به ارز مرجع جهانی را عمیق‌تر کنیم و توسعه بازار‌های تجاری بر پایه ارز‌های ملی و محلی را برای تقویت ثبات مالی در منطقه، ارتقا ببخشیم".

توسعه پرشتاب بکارگیری ارز‌های ملی و حذف تدریجی دلار، خواست سران ASEAN است

سران سیاسی و مقامات بلندپایه اقتصادی اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا، در کنفرانس خبریِ آئین پایانی اجلاسیه ماه می ۲۰۲۳ در لابوان باجوی اندونزی، تاکید ویژه‌ای بر آغاز اقدامات و پیگیری تلاش‌ها برای توسعه پرشتاب زیرساخت‌ها و استاندارد‌های لازم در جهت برقراری خطوط مبادلات تجاری با ارز‌های محلی و کاهش اتکا به دلار ایالات متحده داشتند.

به عنوان نمونه، گان کیم یونگ، وزیر تجارت و صنعت سنگاپور که به نمایندگی از حلیمه یعقوب، رئیس جمهور این کشور در این نشست حاضر شده بود، اعلام کرد همه‌ی آنچه که کشور‌های عضو آ سه آن، در چشم انداز آتی اقدامات اجرایی حوزه تجارت و بازرگانی بین الملل در نظر دارند، در ماده ۲۴ به وضوح اشاره شده است.

یونگ معتقد است با آن که هنوز هم بسیاری از منابع مالی و پشتوانه‌ی دارایی‌ها در بانک‌های مرکزی کشور‌های ASEAN، از جمله سنگاپور، به دلار آمریکا ذخیره شده است، اما همه ما سران اقتصادی عضو این ائتلاف می‌دانیم که راه برون رفت از فقر نسبی گسترده در بیش از ۷۰ درصد از کشور‌های جنوب شرقی آسیا، توسعه و ترویج سریع و بدون وقفه استفاده از ارز‌های ملی و محلی در تراکنش‌ها و پرداخت‌های برون مرزی و بین المللی در سطح منطقه و جهان است.

همچنین ابراهیم المهتدی بالله، نماینده ویژه اقتصادی سلطان برونئی در مصاحبه با خبرگزاری‌های حاضر در پایان این نشست اعلام کرد که اعضای آ سه‌آن، توافق‌نامه‌ای را برای تلاش همه جانبه در جهت اتصال بهتر، سریع‌تر و پرشتاب پرداخت منطقه‌ای و استفاده از تراکنش‌های ارز محلی (LCT) امضا کردند.

وی در ادامه افزود، این اقدام، استراتژی مهم بلوک اقتصادی آ سه آن در جهت آغاز فرآیندکاهش وابستگی به دلار در مبادلات تجاری کشور‌های عضو و تلاش برای خروج از بستر تمامیت خواهیِ ناعادلانه و سلطه گرایانه‌ی چندین دهه اخیر ایالات متحده هست.

محی‌الدین ابن یاسین، نخست وزیر مالزی نیز اعلام کرد، هدف اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا از روی آوردن به توسعه، ترویج و افزایش سریع مبادلات با ارز‌های ملی و محلی، تلاش برای پایان بخشی به اقتصاد دلارمحور در مناسبات تجاری ائتلاف آ سه آن است. وی در ادامه خاطر نشان کرد که ایالات متحده، خود را پادشاه تجارت جهانی و واحد پول خود را، ارز مرجع اقتصاد جهانی می‌داند و این دیدگاه را بر نحله فکری همه کشور‌ها دیکته کرده است.

به همین دلیل است که کمتر کالای استراتژیکی در جهان را می‌شناسیم که بستر صادرات و واردات آن به دلار وابسته نباشد. ما امیدواریم با تسریع اقدامات در این حوزه، بتوانیم سیستم خدمات پرداخت فرامرزی سریع‌تر، ارزان‌تر، ایمن‌تر، شفاف‌تر و فراگیرتر را با ارز‌های ملی کشور‌های عضو آ سه آن راه اندازی کرده و توسعه ببخشیم.

بنجامین استویستا دیوکنو، وزیر دارایی فیلیپین نیز در نشست اختتامیه این اجلاس اعلام داشت آ سه آن امیدوار است از طریق ابتکار مبادلات ارز‌های ملی و محلی، تجارت را در بلوک اقتصادی جنوب شرق آسیا افزایش دهد، یکپارچگی مالی منطقه‌ای را عمیق‌تر کند و همچنین انعطاف پذیری مالی و زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای را تقویت کند. وی معتقد است امروز که آسه آن حدود ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد، جایگاه مناسبی برای کاهش اتکای خود به ارز مرجع جهانی یعنی دلار ایالات متحده دارد.

دیوکنو اظهار داشت فدرال رزرو هر زمان که بخواهد، استراتژی افزایش نرخ بهره تهاجمی خود را آغاز کرده و در اثر وقوع این امر، بانک‌های مرکزی کشور‌های در حال توسعه مجبور به افزایش نرخ بهره خود برای جلوگیری از کاهش شدید ارزش پول می‌شوند که همین موضوع، اقتصاد داخلی آن‌ها را با چالش‌های هولناک روبرو می‌کند؛ لذا با کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری منطقه‌ای و جهانی کشور‌های عضو، می‌توانیم بر بسیاری از این مشکلات غلبه کنیم.

تحریم‌های آمریکا، منشا تلاش بیشتر برای کاهش اتکا به دلار در اتحادیه آ سه آن

یکی دیگر از موارد کلیدی مورد بحث در این اجلاس، ناامنی و خطر سقوط ارزش ارز‌های ملی و محلی اعضای آ سه آن به سبب نقش دلار در تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده است. سران اقتصادی کشور‌های ASEAN معتقدند که اگر در برهه‌ای از زمان در آینده، اعضای اتحادیه که دارای مناسبات تجاری و اقتصادی با آمریکا هستند، دچار چالش‌های سیاسی با این کشور شوند، اعمال تحریم‌های سلطه گرانه از سوی ایالات متحده حتمی خواهد بود و همین امر، به شدت می‌تواند موجب آشفتگی مالی و اقتصادی داخلی و خارجی اعضای آ سه آن شود؛ بویژه اینکه روسیه و چین، دو تن از شرکای تجاری استراتژیک و مهم اتحادیه جنوب شرق آسیا در ۲ سال اخیر، تنش‌های سیاسی و اقتصادی بسیاری با آمریکا داشته اند.

به عنوان نمونه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا، پس از درگیری نظامی روسیه و اوکراین، حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از ذخایر خارجی این کشور را مسدود کرده و بانک‌های اصلی روسیه را از دسترسی به شبکه سوئیفت محروم کردند تا اقتصاد روسیه را فلج کنند. در سال ۲۰۲۰ نیز، در پی تنش چین و کره جنوبی و آغاز رزمایش نظامی چین در آب‌های مشترک با کره جنوبی، تحریم مشابهی از سوی آمریکا بر بانک‌های چینی اعمال شد.

از همین روی، وجود همیشگی سایه خطر تحریم‌های ایالات متحده، سران اقتصادی کشور‌های آ سه آن را به تنوع بخشیِ ارز‌های ذخیره ارزش خود وا داشته است. زیرا این کشور‌ها همواره نگرانند که ایالات متحده از قدرت پولی خود برای هدف قرار دادن اقتصاد داخلی و خارجی آن‌ها در آینده استفاده کند.

بهبود فرآیند پرداخت و تراکنش‌های منطقه‌ای ASEAN با رویکرد دلارزدا

ابتکار اتحادیه آ سه آن برای بهبود چشم انداز پرداخت و تراکنش‌های منطقه ای، راه اندازی کد پاسخ سریع جهانی (QR)  بدون اتکا به ارز واسط دلار بوده است. برای آغاز این فرآیند، بانک‌های مرکزی فیلیپین، اندونزی، مالزی، سنگاپور و تایلند از سیستم‌های پرداخت بدون تماس با کد QR برای مبادله کالا‌ها و خدمات بین کشور‌ها استفاده کرده‌اند و در نتیجه این امر، مشارکت مالی بیشتر برای مصرف‌کنندگان و شرکت‌های کوچک و متوسط در منطقه، تشویق شده است.

سازوکار این فرآیند بدین صورت است که به عنوان مثال، یک تراکنش مالی در تایلند، برای پرداخت هزینه یک کالا در کشور اندونزی، از طریق مبادله مستقیم بین روپیه و بات، با دور زدن دلار آمریکا به عنوان یک واسطه پولی، انجام  می‌شود.

چنین فرآیندی موجب حمایت از همکاری بیشتر در زمینه ترویج معاملات با ارز‌های ملی و محلی، کاهش آسیب پذیری منطقه در برابر نوسانات ارز‌های خارجی بویژه دلار، ایجاد بستر کشف قیمت گذاری کارآمد، بهبود زیرساخت‌های بازار مالی و کاهش هزینه تراکنش‌های فرامرزی در منطقه می‌شود.

پس از تکمیل پروسه پیوند‌های ارتباطی، بانک‌های مرکزی کشور‌های آ سه آن، به دنبال برقراری ارتباط با سایر خوشه‌ها در سراسر جهان خواهند بود. انتظار می‌رود سیستم پرداخت دیجیتال QR تا آخر سال ۲۰۲۴، در بین همه اعضای آسه آن پیاده سازی شود.

پایان پیام//