گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: فاطمه چراغلو؛ ارمنستان با نام رسمی جمهوری ارمنستان کشوری محصور در خشکی در قفقاز جنوبی، غرب آسیا است که در سرزمین کوهستانی ارمنستان واقع است. این کشور، از شمال با گرجستان، از شرق با جمهوری آذربایجان و قره باغ،از جنوب با ایران و از غرب با ترکیه مرز مشترک دارد.

پایتخت این کشور، ایروان و زبان رسمی آن ارمنی است. ارمنستان ۲۹٬۸۰۰ کیلومترمربع مساحت و حدود ۳٬۰۱۸٬۸۵۴ میلیون نفر جمعیت دارد و تا پیش از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، از مراکز مهم صنعتی شوروی سابق محسوب می‌شد. ارمنستان نخستین کشوری بود که در اوایل قرن چهارم میلادی، مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود پذیرفت کلیساهای دیگر در جهان است.

قبل از استقلال ارمنستان اقتصاد این کشور اقتصادی صنعت محور بود. صنایع فعال در این منطقه در سال‌های قبل از استقلال عبارت بودند از صنعت تولید مواد شیمیایی، تولید ماشین آلات صنعتی، فرآوری مواد غذایی، نساجی، تولید رزین و الکترونیک. مسئله با اهمیت وابستگی این صنایع به واردات مواد اولیه از کشورهای خارجی بود که سبب تضعیف آن‌ها شد.

ساختار اقتصادی ارمنستان از سال ۱۹۹۱ از اصل تغییر کرده‌است؛ بخش‌هایی همچون ساختمان‌سازی و خدمات جای کشاورزی و صنعت را به عنوان سهام‌داران اصلی رشد اقتصادی گرفته‌اند «صنعت فرآوری الماس» که یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان و همچنین یکی از اصلی‌ترین جذب کنندگان سرمایه خارجی در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ بود، با کاهشی شدید در میزان تولیدات برای سال ۲۰۰۵ مواجه شد؛ این مسئله ناشی از کاهش عرضه مواد اولیه از سوی روسیه و رکود کلی بازارهای بین‌المللی الماس بود. دیگر بخش‌های صنعتی که رشد صنعتی را پیش می‌بردند، شامل بخش‌های انرژی، متالورژی و فرآوری غذا بود.

شکل(1): نقشه کشور ارمنستان باکشورهای همسایه

وضعیت تجارت خارجی ارمنستان

با بررسی وضعیت تجارت خارجی ارمنستان در چهارسال اخیر، کسری تجاری در این سال­ها مشهود است. بالاترین میزان صادرات درسال2018 با 4 میلیارد و849 میلیون 935 هزار دلار و پایین­ترین میزان صادرات ارمنستان درسال2020 با 2 میلیارد و 512 میلیون 517 دلارمی­باشد. همچنین بالاترین میزان واردات در سال 2019 به ارزش 5 میلیارد و71میلیون و 644 هزار دلارو پایین­ترین میزان واردات مربوط به سال2017 به ارزش 3 میلیارد و893 میلیون و455هزار دلار می­باشد.

در ادامه وضعیت تجارت خارجی ارمنستان  در دو بخش واردات و صادرات تشریح می­‌شود؛

وضعیت واردات از کشورهای همسایه

ارزش واردات کالا به ارمنستان  در سال 2020 بالغ بر 4میلیارد دلار بوده است. واردات کالا به ارمنستان حدود 500 میلیون دلار نسبت به سال 2019 کاهش داشته است. جدول زیر مهمترین اقلام وارداتی از کشورهای همسایه به کشور ارمنستان  را در سال مالی 2020 نشان می­دهد:

با توجه به جدول فوق ، بیشترین میزان واردات مهمترین اقلام از کشورهای همسایه ارمنستان ،   به ترتیب  از کشور ایران  با محصول  نفت  به ارزش  68.285 هزار دلار، ترکیه  با محصول ماشین آلات  به  ارزش28.170 هزار دلار،  گرجستان با محصول میوه و آجیل به ارزش 16.127 هزار دلارو و کمترین سهم واردات از کشور آذربایجان با محصول انرژی الکتریکی به ارزش9.703 هزار دلار  می­باشد که این محصولات 13.31 درصد از سهم کل واردات را به خود اختصاص داده­اند.

وضعیت صادرات به کشورهای همسایه

ارزش صادرات کالا از ارمنستان در سال 2020 به بیش از  2 میلیارد دلار رسیده است. صادرات کالا از ارمنستان  در مجموع 4.10% درصد نسبت به سال 2019 کاهش یافته است. صادرات کالا حدودا 100 میلیون دلار کاهش یافته است (ارزش صادرات کالا از ترکیه  حدودا به 2 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است)

جدول 3  بیانگر وضعیت مهمترین اقلام  صادراتی ارمنستان به کشورهای همسایه می­باشد. با توجه به جدول فوق  بیشترین سهم  صادرات ارمنستان  به کشور گرجستان  با شیشه و ظروف شیشه­ای به ارزش 12,112هزار دلار ،آذربایجان  با محصول سوخت به ارزش 1,571هزار دلار، ترکیه  با محصول چرم به ارزش 278 هزار دلار و کمترین سهم صادرات ارمنستان به کشور ایران با محصول روغن نفتی به ارزش 275 هزار دلار را به خود اختصاص داده­اند .   

جمع­ بندی و نتیجه­ گیری

در بعد از استقلال ارمنستان،  دو کشور ایران و ارمنستان همیشه به عنوان شریک و دوست به یکدیگر می نگریسته اند. در سال 1992 ایران با رویکردی متعادل در مساله قره باغ دروازه جدیدی از روابط را به سوی دو کشور گشود به خصوص زمانی که آذربایجان و ترکیه مرزهای خود را به روی ارمنستان بست مرزهای ایران به عنوان راه نجاتی برای ارمنستان تلقی می شد که به عنوان مسیری برای عبور از گرجستان به دلیل ناامنی و ثبات داخلی محسوب می شد.

ارمنستان و ایران بعد از جنگ قره باغ به دنبال تقویت همکاری های اقتصادی به روابط دوستانه خود ادامه دادند. پروژه برجسته خط لوله گاز ایران - ارمنستان که در مارس 2007 راه اندازی شد. طبق توافقنامه مبادله دوجانبه، ارمنستان گاز ایران را وارد و برق صادر می کند. در سال 2018 ارمنستان 567 میلیون متر مکعب گاز ایران وارد کرد و 1.839 میلیارد کیلووات ساعت برق به ایران صادر کرد اما بعد از اعمال تحریم های بین المللی و آمریکایی اعمال شده علیه ایران همکاری های دو جانبه را محدود کرد.

روابط اقتصادی ایران و ارمنستان در سه دهه گذشته رشد آشکاری داشته است، نکته اصلی ارمنستان در روابط دو جانبه، رویکرد متعادل ایران در قبال مناقشه قره باغ بود. نخبگان سیاسی ارمنستان کاملا معتقد بودند که ایران علاقه مند به حفظ وضع موجود در قره باغ پس از آتش بس در ماه مه 1994 است.

اما این تصور که ترکیه یکی از رقبای ایران در قفقاز جنوبی است و هرگونه رشد نفوذ ترکیه در منطقه به ضرر منافع حیاتی ایران است و گسترش ایدئولوژی پان ترکیسم نیز بخصوص در مناطق مرزی ایران از نگرانی های مهم تهران بوده است. اما در همین حال، لازم به ذکر است که ایالات متحده با توجه به محاصره ارمنستان توسط آذربایجان و ترکیه، ارمنستان را وادار نکرد که روابط اقتصادی خود را با ایران متوقف کند و آنها را به عنوان یک ضرورت برای ایروان تلقی کند. حتی خروج ماه مه 2018 آمریکا از توافق هسته ای سال 2015 نیز این تعادل را تغییر نداد.

منابع:

1- https://fa.wikipedia.org

2- https://www.worldstopexports.com

3-https://www.trademap.org

4- https://eco-dip.ir

1-  درصد میزان صادرات مهمترین  اقلام  صادر شده از کشور ارمنستان به کشورهای همسایه به کل میزان  صادرات