گفته می شود حتی با برداشتن تحریم ها ایران به سرعت نمی تواند از برکات سیستم بانکی متصل به جهان استفاده کنند. در این باره که چرا چنین مشکلی احتمالا گریبانگیر ما خواهد بود و این که چرا بازار مالی در مقابل تحولات تکنولوژی مقاومت می کندو اکنون از چه خلاء هایی رنج می برد با دکتر محمد مراد بیات مدیر عامل مرکز فابا(مرکز تسهیل گری فناوری های مالی ایران) و دبیرکل ششمین نمایشگاه تراکنش ایران ITE ۲۰۲۰  گفت وگو کردیم. دکتر بیات بر این باور است که مشکل در مقاومت مسئولان بانکی و سیاستگذاران، کپی های ناشیانه فین تک ها ، خلا قوانین کارآمد و منعطف و نبود پیوست اجتماعی به همراه تحولات تکنولوژی است. 

*آقای بیات شما جز افراد با سابقه در بحث بانکداری الکترونیک و فرهنگسازی آن هستید و در حوزه توسعه بانکداری الکترونیک در بانک های کشور،چه چیزی  باعث شد که در این حوزه از ابتدای بانکداری الکترونیک که از سال ۸۶ آغاز شد، ماندگار شوید؟!
دلیل شکل‌گیری مرکز فابا با همکاری وزارت اقتصاد و بانک مرکزی و شورای مدیران عامل بانک های دولتی و خصوصی شکل گرفت تا بتواند به ترویج و توسعه بانکداری الکترونیک یا به تعبیر امروز فناوری های نوین مالی در عرصه صنعت بانکداری و بخش «پرداخت» همت کنند و رسما از مهر ۸۶ شکل گرفت و پیش از آن در جلسات شورای راهبری بانکداری الکترونیک. جز شورا بودم و نقطه آغازین این فعالیت بود. اما  اینکه چرا پای این کار ماندیم، به این دلیل که مشکل ما در امر توسعه یافتگی این است که همیشه نگاه ما به توسعه برون زا بوده و توسعه درون زا را کمتر توجه داشته ایم، لازمه توسعه درون زا خلق دانش و انتقال دانش فنی و تولید آن است، ما معمولا در جامعه خود چه در زمانی که عصر صنعت بود و چه اکنون که عصر آی تی و آی سی تی است همیشه نگاهمان به انتقال تکنولوژی بوده، اگر توجه و تمرکزما  به انتقال دانش تکنولوژی یا دانش فناوری باشد حتما این به مدد ما می آید تا بتوانیم یک توسعه درون زا را خلق کنیم. علاقه مندی من در جامعه شناسی توسعه بوده و هست و جای این را در عرصه بانکداری نوین خالی دیدم، فکر می کردم این اقدامی است در راستای منافع ملی و مسائل عمومی و بهتر است عزم خود را جزم کنیم و پای توسعه یافتگی حداقل در این بخش صنعت بانکداری و پرداخت بایستیم .

*سال ۸۵ و ۸۶ دغدغه های ما این بود که مردم از کارت، دستگاه پوز یا دستگاه های خودپرداز بانکی استفاده کنند ودر زمان حاضرخیلی عادی شده، الان دغدغه چیست؟
سطح رفتار اجتماعی مردم در خصوص نحوه بهره گیری از فناوری های جدید بانکی از آن سال ها تا امروز خیلی متفاوت شده است. اکنون روندها و ترفندهای روز فناوری مهم است که دغدغه اصلی صنعت بانکداری و پرداخت کشور است، مثلا الان موضوع مهم بحث آیوتا و اینترنت اشیا مطرح است که خود یک روند و ترند جدیدی در عرصه بانکداری ایجاد می کند و در کنار همه این ها موضوع اینکه تمامی خدمات صنعت بانکداری در سطح ملی و در سطح خرد و کلان و بین المللی شبکه ای شده و به همین میزان استرس و دغدغه امنیت این شبکه فوق العاده افرایش یافته است، یا یکسری خدمات جدید دیگر که می توان از آن ها نام برد مثل کیف الکترونیکی پول است که  مردم می توانند برای خرید از کیف الکترونیکی پول استفاده کنند و لازم نیست تمام تراکنش های شان آنلاین باشد. ما متناسب با سطح ارتقا روندهای فناوری در عرصه صنایع مالی و بانکی طبیعتا خیلی از دغدغه هایمان تغییر کرده و باید بپذیریم که هر دم از این باغ بری می رسد تازه تر از تازه تری می رسد. از همین رو ما امسال در ششمین تراکنش ایران به رغم اینکه در طول این شش سال همیشه بحث اکوسیستم بانکداری و پرداخت الکترونیک را مد نظر قرار دادیم ولی موضوعاتمان هر سال متفاوت است، امسال بحث نئوبانک ها را داریم، نئوبانک ها یعنی بانک های بدون شعبه، بحث هویت دیجیتال را داریم یعنی لازم نیست به شعب بانک ها مراجعه کنیم و مراوده داشته و در ایام کرونا تلفات انسانی بدهیم، می توانیم از طریق احراز هویت دیجیتال و کیف الکترونیکی پول خلا های نوآوری در صنعت بانکداری و پرداخت را پوشش دهیم.

*در زمان حاضر جایگاه بانکداری الکترونیکی ایران در چه وضعیتی است؟! در صحبت هایتان به بومی سازی و تولیدات دانش محور اشاره داشتید که باید آن را پیگیری کنیم و روند توسعه از زایش دانش بومی شکل گیرد، اگر ما فرض کنیم جایگاه ایران در سیستم بانکی عقب باشد الزاما باید همچنان به دنبال کشف یا اختراع دوباره دوچرخه باشیم یا باید ایران را پایگاه و مرکز ثقلی کنیم برای اینکه آن دانش های قابل فراگیری را فرا بگیریم و بعد یک زایش بومی داشته باشیم و بتوانیم با آن ارزش افزوده  ایجاد کنیم؟
در فرایند به روز شدن و ارتقا در سطح بانکداری الکترونیک و بانکداری دیجیتال حرف اول را عِده و عُده متخصصان می زنند، من به ضرس قاطع عرض می کنم ما از حیث عِده و عُده متخصصان نه تنها چیزی از کشورهای منطقه کم نداریم بلکه یک چیزی هم افزون داریم، اما اینکه چقدرمی توانیم از آن ها بهره ببریم بحث دیگری است، دومین موضوع این است که مدیران ما باید به این ظرفیت رسیده باشند که مقاومت نکنند و با روندهای روز فناوری حرکت کنند، به نظر می آید چنین اتفاقی در نگرش مدیران ما اتفاق افتاده است.

*البته تلقی من این است که در حوزه اقتصاد دیجیتال و استارت آپ ها، نیروهای جوان و متخصصان که شما اشاره کردید، به نظرم پیشتازتر از مسئولان دولتی و بانکی هستند، یا در حوزه های دیگربه خصوص در بحث پرداخت و فناوری های مالی
اولا نوآوری که نه تنها در این مقطع بلکه در هر نقطه زمانی نوآوری از خصلت مدیران محافظه کار جلو تر است و نسل جدید نه حالا که انتهای قرن شمسی هستیم و نه تنها در ایران در همه جای دنیا، نسل جوان حتما در نوآوری جلوتر هستند و این تلاش آن ها است که باعث می شود مقاومت محافظه کارانه مدیران کم کم از بین برود، من تصور می کنم این افراد در بخش های مختلفی از جامعه ما موفق شدند، به عنوان نمونه قریب به دو سال پیش وزارت اقتصاد رسما سند تحول دیجیتال را ابلاغ می کند و می گوید بانک های ما باید مد نظر داشته باشند و از بانکداری الکترونیک به سمت بانکداری دیجیتال گذر کنند، بانکداری دیجیتال الزامات خود را می آورد یعنی به رسمیت شناختن فیلم ها، پلت فرم ها و جمع کردن شعب سنتی و به رسمیت شناختن بهره گیری از فضاها و فناوری های جدید، وقتی از بانکداری دیجیتال صحبت می کنیم همه این الزامات با آن می آید و این یعنی اینکه مقدمات حرکت  کشور ما به این سمت فراهم است.

*اقتصاددانان توسعه گرا در حوزه توسعه می گویند اقتصاد ایران و زیرمجموعه اقتصادش توسعه نیافته اند بلکه به میوه های توسعه دسترسی یافته اند، به نظر می رسد در بانکداری هم به همین شکل است یعنی یک مقاومتی در مقابل فین تک ها و تغییرات جدیدی که در سیستم بانکی باید اتفاق بیفتد، وجود دارد در حالی که بعد رفع تحریم ها ما نیاز به هماهنگی با تحولات جهانی در حوزه مالی هستیم، نظر شما در این مورد چیست؟!
مقاومت همیشه بوده است. مگر ۱۵ سال پیش برای استفاده از کارت، پز و آی تی ام مقاومت نبود، الان هم یکسری مقاومت ها وجود دارد مهم این است که به کدام سمت می رویم ما در یک ماه آینده ودر۴ روز قریب به ۱۵۰ مدیر عضو هیئت مدیره بانک ها، با همت مرکز فابا و پژوهشکده وزارت اقتصاد و بانک و بیمه  برنامه آموزش بانکداری دیجیتال را خواهیم داشت و نقشه راه تحول دیجیتال و استراتژی های آینده بانکداری را وضع می کنیم . این کم اتفاقی نیست که در کشور افتاده یعنی به ضرورت‌ پی برده اند.