گروه بین الملل بازارنیوز:سید مهدی میرحسینی؛ در یادداشت قبلی اشاره شد که یکی از روش­های تأمین مالی گروه تروریستی داعش، فروش نفت بود. در این یادداشت در صدد تبیین سایر روش های درآمدی این گروه هستیم.

2. ربایش افراد و گروگان گیری

داعش تاکنون صدها نفر از عراقی های محلی، سوری ها، شهروندان آمریکایی و اروپایی و اقلیت های قومی را دزدیده و در مقابل آزادی آن ها درخواست پول از افراد، دولت ها و نهادهای بین المللی کرده است. در سال 2018، داعش از ربایش و گروگان گیری افراد بین 40 تا 75 میلیون دلار کسب کرده است. گزارش دیده بان حقوق بشر سازمان ملل متحد اعلام کرد که بین سال های 2004 تا 2016، بالغ بر 213 میلیون دلار برای آزادی گروگان های خارجی به تروریست های داعش پرداخته شده است. یکی از این موارد، داستان جمیز فولی، خبرنگار آمریکایی است که خانواده او ایمیلی از تروریست های داعش منتشر کردند که در آن تروریست ها خواستار دریافت 100 میلیون دلار در قبال آزادی او شده بودند.

3. فروش جسد

داعش از سال 2014 برای تحویل هر جنازه، بین 10 تا 20 هزار دلار پول از خانواده قربانیان نبرد با این گروه تروریستی تقاضا می کند. نشریه آلمانی فرانکفورتر آلگاینه زونتاگ سایتونگ در این باره نوشته است: به نظر می رسد گروه تروریستی داعش با مشکل مالی روبروست که اقدام به فروش جنازه های پیش مرگ های کرد می کند.

4. سرقت آثار باستانی و فروش عتیقه

هر چند که ویدئوهای مرتبط منتشر شده، تخریب آثار باستانی موزه موصل و سایر مناطق تحت کنترل داعش را نشان داده است، اما تحقیقات نشان می دهد که بعید به نظر می رسد این گروه دست به تخریب بزند. زیرا از سال 2011 که داعش در شمال سوریه به قدرت رسید، تجارت اشیای عتیقه و فروش آثار باستانی را به صورت جدی آغاز کرده است و این روند را در عراق نیز پیگیری کرده و همچنان ادامه می دهد. از آنجا که سوریه به تنهایی دارای 600 سایت باستانی و 25 موزه فرهنگی تاریخی بود که در یونسکو ثبت شده بودند، بالطبع شرایط محیطی برای قاچاق آثار باستانی تا حد زیادی برای داعش فراهم بوده است. همین وضعیت در عراق وجود داشت. چنانکه طبق گزارش ها، حدود یک سوم از سایت های باستان شناسی عراق (حدود 12 هزار سایت) نیز به تصرف داعش درآمد. بسیاری از آثار باستانی مناطق تحت تصرف داعش به اروپا و برخی از کشورهای عربی منتقل شده اند. حتی گزارش هایی وجود دارد که داعش از آوارگان سوری که به کشورهای دیگر مانند اردن مهاجرت می کردند، به عنوان حاملان این اشیا استفاده نموده است. براساس گزارش سازمان جغرافیای جهانی، تاکنون داعش حدود 34 میلیون دلار از فروش عتیقه و آثار باستانی کسب درآمد کرده است.

5. حمایت های مالی دولت های خارجی

طبق گزارش های وزارت امور خارجه ایالات متحده در سال 2013، حدود 40 میلیون دلار از سوی کشورهای نفتی خلیج فارس از جمله عربستان سعودی، قطر و کویت تنها در دو سال منتهی به انتشار این گزارش در اختیار گروه تروریستی داعش قرار داده شده است. این کمک ها طبق گزارش بانک اطلاعاتی وزارت دفاع ایالات متحده، چیزی در حدود 5 درصد منابع مالی داعش برآورد گردیده است. فواد حسین، رئیس دفتر مسعود بارزانی، رئیس سابق منطقه کردستان عراق اشاره دارد که دلیل کمک های مالی کشورهای عربی به داعش، ترس آنان از حملات این گروه است و اعلام می دارد که داعش با دریافت کمک های مالی از این کشورها، به آنان وعده می دهد که عملیات در خاکشان انجام ندهد. با این حال به دلیل حساسیت های جامعه بین المللی و ورود سازمان ملل در این زمینه، بویژه قطعنامه هایی که شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد مجازات اقتصادی که برای دولت های حامی تروریسم صادر کرد، در حال حاضر حمایت های دولتی از تروریسم داعش به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

6. کمک های مالی موسسات خیریه مذهبی

در همین حال، بسیاری از ثروتمندان و شیوخ عرب همواره با دست و دلبازی کمک های مالی زیادی به انجمن ها و گروه هایی می کنند که به گفته خودشان در راه "ترویج اسلام" فعالیت دارند. مبالغ هنگفتی از این کمک های مالی از طریق کانال هایی در اختیار تروریست های داعش قرار می گیرد. برخی از این انجمن های خیریه و مذهبی در اروپا و آمریکا فعالیت دارند و اموالشان را از طریق شرکت های سرمایه گذاری غربی در چرخه اقتصاد غرب به جریان می اندازند و سود حاصله را برای داعش، القاعده و گروه های مشابه ارسال می کنند. اطلاعات دقیقی از مبالغی که به صورت غیر رسمی و یا از طریق نظام بانکی بین المللی از بنیادهای خیریه به سازمان داعش می رسد در دست نیست، اما منابع غیر رسمی، کمک های گروه های خیریه به داعش را از ابتدای پیدایش تا به امروز نزدیک به 200 میلیون دلار برآورد کرده اند.

7. دستبرد به بانک ها

بررسی ها نشان می دهد که داعش تا به امروز در حدود یک میلیارد دلار پول نقد از طریق دستبرد به بانک ها به دست آورده است. براساس این بررسی، این گروه از طریق تصرف وجوه نقد 90 بانک در استان های تحت کنترل خود این مبلغ را به دست آورد که تنها حدود 675 میلیون دلار آن متعلق به بانک های موصل و در حدود 500 میلیون دلار آن تنها متعلق به خزانه بانک مرکزی در موصل بوده است. همچنین براساس گزارش وزارت خزانه داری آمریکا، حدود 500 میلیون دلار نقد از بانک های استان نینوا به دست داعش افتاده است. داعش در برخی از مناطق تحت تصرف حتی مردم را مجبور نمود تا از حساب های مالی خود در بانک ها دست بکشند. بدین صورت که افراد باید نامه ای را به یک هیئت سه نفره که از سوی اعضای داعش مشخص شده بودند، تنظیم می کردند و در آن رسما اعلام می نمودند که نسبت به دارایی های خود در بانک ها هیچ ادعایی نخواهند داشت. با اجازه این هیئت، اشخاص تنها قادر بودند تا 10 درصد از دارایی خود را برداشت نمایند و بقیه را در اختیار داعش قرار دهند. افرادی که مقاومت می کردند نیز مورد ضرب و شتم و آزار نیروهای داعش قرار می گرفتند. این قانون تصرف اموال شیعیان، اهل سنت و حتی مسیحیان در مناطق تحت کنترل را شامل می شد و استثنا بردار نبود. یک بررسی نشان می داد که داعش حتی منازل مسکونی برخی از بزرگان و ثروتمندان شهر را مصادره و برای فروش آن ها در بازار با تخفیف های قابل ملاحظه اقدام نموده است.

8. دریافت برنامه مالیات

داعش همواره تلاش کرده است شبکه هایی را در جوامع زیر سیطره خود تاسیس و منبع تامین اموال خود را تضمین کند. این گفته را می توان از خلال سرمایه هایی که این گروه به طور برنامه ریزی شده به دست می آورد به خوبی اثبات کرد. چالز لستر، پژوهشگر اندیشکده بروکینگز دوحه، می گوید: "تخمین های بسیاری وجود دارد که نشان می دهد داعش با تحمیل مالیات بر مناطقی همچون استان الرقه در شمال شرق سوریه که تحت سیطره اش قرار داشت، اموال خود را تامین می کند. داعش از تمام فعالیت های اقتصادی این منطقه،  5 درصد مالیات می گیرد.

منابع

1. توکلی، سعید،" القاعده، داعش؛ افتراقات و تشابهات"، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره23، 1393.
2. حاتمی، عباس و رضایی، فاطمه، "تحلیل تطبیقی شیوه های تأمین منابع مالی القاعده و داعش: رهیافتی در اقتصاد سیاسی تروریسم"، مجله مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل، دوره دوم، شماره 2، 1398 .
3. قوامی، میرحسن، دانشور دیلمی، محمدرضا، قضاتی، امیررضا، " روش ها و منابع تامین مالی جریان تروریستی داعش و راهکارهای مقابله با آن ها"، فصلنامه اقتصاد دفاع، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی-گروه منابع و اقتصاد دفاع، سال دوم، شماره پنجم، پاییز 1396.
4. نساج، حمید، نظری، مینا، پوررنجبر، مهدیه، " شناسایی و تامین مالی داعش"، نشریه حبل المتین، سال چهارم، شماره یازدهم، 1394.
5. Abu al-Khair, W. (2014), “ISIL abusing zakat in Syria’s al-Raqa: residents”, Al-Shorfa, http://al-shorfa. com/en_GB/articles/meii/ features/2014/06/24/feature-01, accessed.
6. Gambhir ,Harleen, (2015),” ISIS Global Intellig ence Summary”,The Institute for the Study of War (ISW),March 1 - May 7
7. Caris ,Charles and Reynolds, Samuel (2014),“ISIS Governance in Syria”, Middle East Security Report No.22, Institute for the Study of War.
8. Chulov, Martin(2014),”How an arrest in Iraq revealed Isis’s $2bn jihadist network”, The Guardian, 16 June , online.
9. Clarke, C. P. (2018),” An Overview of Current Trends in Terrorism and Illicit Finance: Lessons from the Islamic State in Iraq and Syria and Other Emerging Threats”, Santa Monica: Rand Corporation.
10. Enders, W., & Sandler, T. (2011),” The political economy of terrorism” ,Cambridge University Press.
11. FATF (2015), “Financing of the terrorist organisation Islamic State in Iraq and the Levant (ISIL)”, FATF, www.fatf-gafi.org/topics/methodsandtrends/ documents/financing-of-terrorist-organisation-isil.html.
12. Fick, Maggie (2014), “Special Report: Islamic State uses grain to tighten grip in Iraq”. at: https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-wheat/special-reportislamic-state-uses-grain-to-tighten-grip-in-iraq-idUSKCN0HP12J2014093
13. Kohn, D. (2014), “ISIS’s Looting Campaign”, The New Yorker, 14. Available At https://www.newyorker.com/tech/annals-of-technology/isis-looting-campaigniraq-syria.
14. Solomon, Erika and et.al (2015), “Inside ISIS: The journey of a barrel of oil”, at: https://ig.ft.com/sites/2015/isis-oil/
15. Spencer, R. (2014),” Militant Islamist group in Syria orders Christians to pay protection tax”, The Telegraph, 27(2).