در شرایط حاضر با آموزش نیروی کار می‌توان از فضای کم گلخانه چندین برابر فضای آزاد محصول به دست آورد زیرا در فصل‌هایی که محصول در فضای آزاد قابل تولید نیست اما این شرایط در فضای گلخانه فراهم است، با توجه به خشکسالی‌های پی در پی نیز که در سال‌های اخیر در استان رخ داده ایجاد گلخانه و مجتمع‌های گلخانه‌ای به یکی از ملزومات در استان تبدیل شده است.

در این بین فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی تمایل بیشتری برای ورود به این حرفه دارند با این حال هزینه‌های مختلف تولید محصول، کمبود نقدینگی، هزینه‌های احداث گلخانه و تسهیلات با سود بالا به یکی از مهم‌ترین‌های مسائل پیش‌روی علاقمندان به این صنعت تبدیل شده است.

اکثر فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی درخواست احداث گلخانه دارند اما توان مالی لازم را برای شروع کار ندارد، به ناچار باید از کمک‌ها و تسهیلات بانک‌ها استفاده نمایند اما بروکراسی‌های زائد اداری، مطالبه وثیقه‌های سنگین، تسهیلات با درصد‌های بالا به عنوان مهم‌ترین موانع برای ورود به این حرفه تبدیل شده‌ است. با وجود جهش چند برابری قیمت مواد اولیه سازه احداث گلخانه، بسیاری دیگر را در تامین هزینه عاجز کرده و وادار به عقب‌نشینی کرده است.

از سوی دیگر وضعیت تامین سوخت، نبود صنایع تبدیلی و بسته بندی، افزایش افسارگسیخته قیمت سم، کود، بستر کشت نیز بر مشکلات گلخانه‌داران افزوده است، زیرا تمام موارد مذکور وارداتی بوده و با نوسانات قیمت ارز، همواره در حال تغییر است اما مسئولان با وجود این‌که تمام این مشکلات را می‌دانند اما توجهی به تولید‌کننده و کمک به بهتر شدن شرایط ندارند.

این در حالی است که فارغ‌التحصیلان نیز شدیدا از مسئولان امر جهاد کشاورزی گله‌مند هستند و اذعان دارند با اینکه همواره ترغیب به کارآفرینی در رشته‌ای که چندین سال برای آن زمان صرف کرده‌ایم، می‌شویم و با کفش آهنین به دنبال کارآفرینی می‌رویم اما پای عمل که می‌رسد مسئولان هیچ حمایتی از ما نمی‌کنند و با مانع تراشی سبب باز ماندن از اهدافمان می‌شویم و تنها شعار حمایت را می‌شنویم که همواره توسط مسئولان پشت میزنشین اعلام می‌شود. این در حالی است که زمینه ورود به کار دولتی نیز برایمان فراهم نیست از سویی دیگر سد ورود به کارآفرینی نیز محکم‌تر شده و بنابراین در شرایط حاضر سر در گم هستیم و معلوم نیست زمانی که دولت هیچ عظمی برای ایجاد اشتغال یا حتی هموار کردن مسیر کارآفرینی ندارد چرا در چنین رشته‌هایی دانشجو جذب می‌کند و سبب به هدر رفتن عمر مفید جوانان و سرمایه‌های مملکت می‌شود؟

با تمام این‌ها با این‌که مدوام توسط مسئولان جهاد کشاورزی اعلام می‌شود که احداث کشت گلخانه‌ای می‌تواند دو چالش آب و اشتغال را در کشور کم کرده و به نوعی مدیریت کند اما متاسفانه تورم افسارگسیخته که در حال حاضر به این بخش تحمیل شده است؛ توسعه کشت گلخانه‌ای را به‌عنوان یکی از پروژه‌های مهم وزارت جهاد کشاورزی نیز با چالشی جدی رو‌به‌رو کرده و حتی فکر احداث گلخانه را از ذهن بسیاری‌ از  فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی و حتی علاقه‌مندان به این صنعت بیرون کرده است.

این درحالی است که کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی ششم خردادماه سال جاری با بیان‌ این‌که "توسعه کشت گلخانه‌ای از اولویت‌های این وزرات‌خانه است گفت: احداث کشت گلخانه‌ای اقدامی مطلوب برای افزایش تولید، صادرات، رونق اقتصادی و اشتغال است و در این راستا باید الگوی کشت گلخانه‌ای مورد توجه باشد تا زنجیره اشتغال و اقتصاد در کشور توسعه یابد."

از سویی دیگر علی‌اشرف منصوری، مدیرعامل شرکت شهرک‌های کشاورزی در طول روز‌های گذشته به رسانه‌ها گفت: "راهکار توسعه افزایش بهره‌وری منابع آب و خاک افزایش کشت گلخانه‌ای است، همچنین اگر به دنبال اشتغالزایی و حل معضل بیکاری در استان‌ها هستیم، هیچ فعالیتی به اندازه کشت گلخانه‌ای در این حوزه مؤثر نیست."

وی یاد آور شده است: "هر کشت گلخانه‌ای حداقل برای 10 نفر اشتغال ثابت ایجاد می‌کند و برای برداشت محصولات کشت گلخانه‌ای نیز برای 20 تا 30 نفر ایجاد اشتغال می‌شود. بنابراین در هیچ حوزه‌ای ما نمی‌توانیم به این اندازه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم داشته باشیم."

با این وجود موضوع دیگر در احداث کشت گلخانه‌ای بهره‌مندی از تسهیلات بانکی است که روح‌الله خدا‌رحمی، مدیرعامل بانک عامل در این زمینه نیز گفته است: "احداث کشت گلخانه‌ای و‌ توسعه مکانیزاسیون از اولویت‌های این بانک است چرا که شهرک گلخانه‌ای به علت سود‌‌ده بودن و بازده بالای تولیدی، اقتصادی و بدون نیاز ارزی از مزیت‌های اقتصادی کشاورزی ایران به شمار می‌رود، بانک عامل نیز برای اجرای شهرک‌های گلخانه‌ای در سطح کشور از طریق اعطای تسهیلات به سرمایه‌گذاران در تلاش است و باید مردم از خدمات منتفع شوند."

این اظهارات مسئولان مذکور کشوری چنان می‌نماید که بخش گلخانه‌ و ورود به این صنعت می‌تواند برای تولید‌‌کنندگان و حتی تحصیل‌کردگان دانشگاهی مثمر ثمر واقع شود و به سادگی با بهره‌مندی از تسهیلات بانکی می‌توان بدون دغدغه اقتصادی قدمی در راستای احداث گلخانه و مهم‌تر از آن اشتغال، برداشت. موضوعی که با توجه به افزایش هزینه‌های احداث گلخانه کاملا بعید به نظر می‌رسد چراکه بنا بر اذعان فعالان در صنعت کشت گلخانه‌ای دیگر شخصی قدرت فکر کردن و ‌پرداختن به این موضوع را ندارد زیرا علاوه بر گرفتار شدن در کلاف سر در گم تورم، دیگر تسهیلات ارائه شده بانکی که سود آن‌ها نسبت به سال‌های گذشته تا دو برابر نیز افزایش یافته است نمی‌تواند کمکی به افراد علاقه‌مند به ورود این صنعت در بخش کشاورزی کند.

با این حال سوال این است آیا در شرایط حاضر امکان احداث گلخانه توسط فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در رشته کشاورزی وجود دارد؟ آیا دولت حمایتی از این افراد می‌کند؟ سطح احداث گلخانه با صرفه اقتصادی چند متر مربع است؟ آیا استان زنجان در سال جاری توانسته به سطح مورد نظر خود در احداث گلخانه دست یابد؟ آیا حمایت از تولید کننده عملی می‌شود و تسهیلات با سود پایین در اختیار آنان قرار می‌گیرد؟ آیا دریافت وثیقه سنگین خود سدی برای عدم پرداخت تسهیلات نیست؟

 از سهمیه ابلاغی احدث گلخانه عقب‌ مانده‌ایم 
جواد تاراسی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: در سال جاری سهمیه ابلاغی گلخانه به استان در سطح 30 هکتار بود که تا آذر ماه تقریباً چهار هکتار اجرا و به بهره‌برداری رسیده است. با این حال 26 هکتار گلخانه وحدت پروانه صادر نیز شده در مرحله نقشه‌برداری و تسطیح قرار دارد.

وی با بیان این‌که حمایت سازمان برای احداث گلخانه، واگذاری زمین برای متقاضیان در شهرک‌های کشاورزی و تامین تسهیلات بانکی است، گفت: میزان تسهیلات 80 درصد کل سرمایه‌گذاری و با سود 12 درصد مناطق محروم و 14 درصد مناطق برخوردار است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان گفت: سطح دارای توجیه اقتصادی برای احداث گلخانه حداقل 3 هزار متر مربع و هزینه احداث تقریباً 2 میلیارد تومان است و این در حالی است که جهت دریافت تسهیلات بانکی وثیقه میلیاردی مورد نیاز بوده و این امر جز قوانین بانک مرکزی است.

وی با بیان اینکه فارغ التحصیلان کشاورزی در حال حاضر توان سرمایه‌گذاری برای احداث گلخانه را ندارند، اذعان کرد: احداث گلخانه سرمایه‌گذار می‌خواهد نه فارغ التحصیل.

تاراسی تاکید کرد: مهمترین سد و مشکل برای احداث گلخانه بالا بودن میزان سرمایه‌گذاری است چراکه برای ایجاد هر متر‌مربع نیازمند هزینه 600 هزار تومانی است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان و علاقه‌مندان امکان این حجم از سرمایه‌گذاری را ندارند، زیرا هزینه احداث گلخانه‌ در عرض یک سال بیش از 300 درصد رشد قیمتی داشته است.

وی با اشاره به این‌که محصولات کشاورزی که در کشت گلخانه‌ای تولید می‌شود دیگر نسبت به تورم تحمیل شده هیچ توجیه اقتصادی ندارند گفت: بسیاری‌ از فارغ‌التحصیلان کشاورزی و حتی کشاورزان که درخواست احداث گلخانه داده‌ بودند اما متاسفانه به دلیل اخذ سود بالا در تسهیلاتی بانکی از این کار منصرف شدند، چراکه پرداخت اقساط و حتی تامین وثیقه برای متقاضیان دیگر امکان‌پذیر نیست.

 نرخ سود تسهیلات گلخانه بالا است 
در این خصوص مریم شهیدی کارآفرین و گلخانه‌دار برتر زنجانی در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار داشت: بنده کار گلخانه‌داری را از سال 91 با سرمایه 15 میلیون تومان با احداث گلخانه 500 متری آغاز کرده‌ام اما در شرایط حاضر با این میزان سرمایه نمی‌توان کاری از پیش برد چراکه تورم بسیار بالا رفته و هزینه ادوات احداث گلخانه افزایش چندین برابری یافته است.

وی افزود: گلخانه‌ای که با 15 میلیون تومان احداث کرده‌ام اگر در حال حاضر اقدام به احداث چنین گلخانه‌ای کنم باید 50 برابر بیش‌تر سرمایه‌گذاری کنم چرا که هزینه اتصالات، نایلون، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی شدیدا با نوسات نرخ ارز اوج قیمتی یافته‌اند.

این گلخانه‌دار برتر زنجانی با اشاره به اینکه در حال حاضر گلخانه برای داشتن صرفه اقتصادی باید حداقل یک هزار متر سطح داشته باشد، گفت: با توجه به بالا رفتن هزینه‌های زیرساختی دیگر گلخانه با زیر بنای زیر هزار متر توجیه اقتصادی ندارد این در حالی است که طبق اعلام کارشناسان گلخانه برای داشتن توجیه اقتصادی نیازمند سطح 3 هزار متر‌مربعی است اما باز هم به دلیل نداشتن سرمایه لازم و قیمت‌های بالای ادوات امکان ایجاد گلخانه در این سطح ممکن نیست.

وی با انتقاد از اینکه نرخ سود تسهیلات پرداختی به احداث گلخانه به بالای 10 درصد رسیده است که این امر اصلا قابل توجیه نیست، اذعان کرد: نرخ سود تسهیلات پرداختی باید تک رقمی شود و باید مسئولان بالادستی رایزنی لازم را انجام دهند و این نرخ سود را به زیر 10 درصد و حتی 9 درصد برسانند چراکه سود بالاتر از این رقم برای گلخانه‌دار هیچ عایده‌ای نخواهد داشت و سود‌آوری منطقی حاصل گلخانه‌دار نخواهد شد.

با تمام این‌ها، کاملا مشخص است که حمایت از فارغ‌التحصیلان کشاورزی تنها در حد همان شعار باقی مانده است چراکه رئیس سازمان جهاد کشاورزی نیز صریحا اعلام می‌کند که احداث گلخانه سرمایه‌گذار می‌خواهد نه فارغ‌التحصیل کشاورزی! اما باید از وی پرسید آیا مشاوره‌ای نیز به وزرات علوم می‌دهید تا دانشجویان را در رشته‌های کشاورزی جذب نکند و سبب بر باد رفتن عمر چندین ساله آنان نگردد؟ آیا آینده افرادی که در چنین رشته‌هایی تحصیل می‌کنند برای مسئولان اهمیت دارد؟ چراکه بعد از فارغ‌التحصیلی نه تنها اینکه شغل دولتی نصیبشان نمی‌شود بلکه زمان کارآفرینی نیز که می‌رسد فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی به کنار رانده می‌شوند و تسهیلات دولتی آن هم با سود 12 و 14 درصد به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود و فرصتی جزء کارگری در مجموعه‌های احداث شده سرمایه‌گذاران حمایت شده توسط دولت، برای فارغ‌التحصیلان کشاورزی باقی نمی‌ماند.

با این وجود تسهیلات 12 و 14 درصد نیز خود یک مانع بزرگی شده تا علاقه‌مندان نتوانند به سمت استفاده از تسهیلات دولتی بروند و علاوه بر آن دریافت وثیقه‌های میلیاردی نیز خود سد بزرگی شده و تنها شعار حمایت از فارغ‌التحصیلان کشاورزی و کارآفرینان را به تصویر می‌کشد. با این حال باید گفت هزاران نفر تحصیل کرده که سالانه از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند  نیازمند توجه ویژه مسئولان امر هستند بنابراین در شرایط حاضر تنها مسئولان می‌توانند موانع پیش‌روی کارآفرینی را برداشته و اوضاع را به نفع تحصیل کردگان بهبود ببخشند.

اما در پایان سوالی که از مسئولان امر در صنعت گلخانه‌داری همچون وزیر جهاد کشاورزی، مدیرعامل شهرک‌های کشاورزی و رئیس بانک عامل و مسئولان استانی می‌شود این است، آیا هنوز هم معتقد هستید با شرایط موجود احداث کشت گلخانه‌ای می‌تواند در اولویت وزارت جهاد کشاورزی باشد؟ آیا کشور توانسته امسال طبق برنامه توسعه کشت گلخانه‌ای اقدام کند؟ آیا واقعا احداث گلخانه نیازمند سرمایه‌گذار است و فارغ‌التحصیلان کشاورزی حق ورود و استفاده از تسهیلات بانکی که خود دژی محکم در مقابل احداث گلخانه است، را ندارند؟ آیا برنامه‌ای برای بهبود بخشیدن به شرایط احداث گلخانه وجود دارد؟ آیا با شرایط حاضر اصلا می‌توان امیدی به افزایش سطح گلخانه‌ها در کشور و استان زنجان داشت؟