بر اساس شیوه‌نامه وزارت صمت، نوردکاران باید تمامی محصول خود را در بورس کالا عرضه کنند اما با سرپیچی از الزام، فقط 30 درصد را در بورس عرضه می‌کنند و باقی را در بازار آزاد با قیمتی که خود می‌خواهند به خریدار می‌فروشند. روندی که به گفته علی بخشنده کارشناس بازارهای کالایی، باعث شده تا بازار نقطه تعادل پیش‌بینی شده‌ای نداشته باشد.

او می‌گوید بازار سیاه ایجادشده به دلیل ناآشنایی فعالان این حوزه مانند انجمن‌های ساختمانی به اهمیت و ضرورت بورس کالا است که باعث شده، این دست فعالان بازار کماکان رویه خرید محصول موردنیاز خود از واسطه‌ها را ادامه ‌دهند.

بخشنده به این نکته نیز اشاره می‌کند که وزارت صمت باید تمهیدی اتخاذ کند تا همه زنجیره فولاد وارد بورس شود و سود در کل زنجیره به طور عادلانه تقسیم شود. گفت وگو با بخشنده را می خوانید. 

*نوردکاران در ماه‌های اخیر 30 درصد از محصول خود را وارد بورس کالا می‌کنند، این کار چه اثراتی در بازار دارد؟

وقتی تمامی محصول در بورس فروخته نمی‌شود بحث دوگانگی قیمت رخ می‌دهد که باعث می‌شود بازار نقطه تعادل پیش‌بینی شده‌ای نداشته باشد. براساس آمار اعلام می شود که نوردکاران تنها 30 درصد محصول را وارد بورس می‌کنند و ما نمی‌دانیم چه اتفاقی بر سر 70 درصد دیگر در حال رخ دادن است چون خیلی از نوردکاران نیز بورسی نیستند نمی توان به راحتی بر عملکرد آن اشراف داشت.

بر همین اساس ما هم نمی‌دانیم چه فرآیندی در حال طی شدن است. وظیفه وزارت صمت است که دراین‌باره پیگیری‌های لازم را انجام دهد و مانند محصولات پتروشیمی سختگیری کند. با ورود کامل عرضه‌کنندگان پتروشیمی در بورس کالا، اکنون می‌توان دید که قیمت پایه را یک‌نهاد غیر از پتروشیمی که البته زیر نظر آن‌ها است برای همه به‌صورت ثابت تعیین می‌کند و بعد وارد بورس می‌شود که در آنجا نیز قیمت نهایی مشخص و فروخته می‌شود. اما وقتی محصول در خارج از بورس عرضه می‌شود شما نمی‌توانید مشخص کنید که روال قیمت‌گذاری چگونه است و بر چه اساسی خریدوفروش انجام می‌گیرد، این رفتار باعث می‌شود که همیشه بازار در تلاطم باشد.

*چرا نوردکاران با شیوه‌نامه وزارت صمت که آن‌ها را مکلف کرده تمام محصول خود را وارد بورس کنند مخالفت می‌کنند؟

دلیل اصلی آن فرار از شفافیت است. وقتی عرضه‌کننده‌ای وارد بورس می‌شود باید از دستورالعمل‌هایی تبعیت کنند که عملاً این ضوابط باعث می‌شود که برای آن‌ها محدودیت ایجاد شود. تعیین قیمت بر اساس سلیقه نیاز به عدم شفافیت دارد که در بورس چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. این نکته مهم نیز نباید فراموش شود که در بحث محصولات فولادی باید تمام زنجیره آن وارد شود اما از سنگ‌آهن گرفته تا آهن اسفنجی و ... هیچ‌کدام وارد بورس کالا نشده‌اند و از دستورات دولت تبعیت نکردند، این فشار باید علاوه بر نوردکاران و شمش کاران برای کل زنجیره باشد تا همه چیز شفاف و عالانه شود. اکنون می‌بینیم که مثلاً ذوب‌آهن برای خرید سنگ‌آهن مشکل دارد چون عرضه نمی‌شود. اگر یک دستورالعمل برای کلیه زنجیره نوشته شود تا در بورس کالا معاملات را انجام دهند همه این زنجیره از مواهب بورس منتفع خواهند شد.

*عدم ورود محصولات نوردی به بورس چه تأثیری بر روی قیمت مسکن و ساختمان دارد؟

وقتی محصول وارد بورس نمی‌شود به بازار سیاه می‌رود و در آنجا به‌صورت دلخواه قیمت‌گذاری می‌شود، بازار سیاه ایجاد می‌شود و به عقیده من، علت این چالش هم آگاه نبودن فعالان است، بارها شده که با انجمن‌های ساختمانی صحبت کردیم که چرا مستقیم از بورس خرید نمی‌کنید و از طریق واسطه محصول خود را تهیه می‌کنید. باید زمینه را مهیا کرد تا استقبال از بورس کالا زیاد شود و اعتماد به آن افزایش یابد تا افراد سوءاستفاده کننده از نابسامانی بازار به حاشیه رانده شوند.

•  اما دلالان و رانت‌خواران، فقط به دنبال صادرات محصول و سود بیشتر هستند...

اگر این‌گونه فکر می‌کنند که کاملاً در اشتباه هستند، زیرا زمانی بوده که مثلاً قیمت پایه یک محصول 8 هزار تومان بوده اما در رقابت تا 11 هزار تومان هم به فروش رفته است. در بورس، رقابت بر اساس ارزش کالا است و لزوماً به این معنی نیست که اگر کالایی وارد بورس شد، پس قرار است با قیمت پایین معامله و خریدوفروش شود. اتفاقاً زمانی که دلار نیمایی با دلار بازار آزاد برابر شد بورس کالا ارزش خود را نشان داد. محصولات کشاورزی نیز نمونه‌ای دیگر است؛ از سال 1398 برای آن‌ها سامانه‌ای در «بازرگانی دولتی» تعریف شد تا محصولات در آنجا معامله شود و دولت فروشنده شد، با رصد بازار می‌توان دید که چه اتفاقاتی افتاد و افزایش‌های قیمت را می‌توان مشاهده کرد. ما اگر به دنبال شفافیت واقعی هستیم باید معاملات را در بورس انجام دهیم، فرد و سازمانی که با بورس مخالف است و جایگزینی نیز برای آن معرفی نمی‌کند مشخص است که به دنبال شفافیت نیست.