گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز: نرخ ارز در هفته گذشته پس از ماه‌ها افزایش قیمت، روندی نزولی در پیش گرفت و در بازار آزاد از قیمت ۳۲ هزار تومان، به ۲۴ هزار تومان رسید. این درحالی بود که فعالان بازار اعلام می‌کردند که در قیمت ۲۴ هزار تومان هم مشتری وجود ندارد و همه فرونشده اند.

تحلیل گران، پیش از این سقوط ۸ هزار تومانی، هشدار می‌دادند که ارزش ذاتی نرخ دلار، زیر ۳۰ هزار تومان و برخی هم معتقد بودند که زیر ۲۰ هزار تومان است. علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی در گفتگو با بازارنیوز مطرح کرده بود که قطعا ارزش ذاتی دلار زیر ۳۰ هزار تومان است. از طرفی یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق ایران و عراق در مصاحبه‌ای مدعی شده بود که ارزش ذاتی قیمت دلار حدود ۱۰ هزار تومان است و قیمتی که امروز وجود دارد واقعی نیست.

کارشناسان، علل مختلفی برای سقوط هفته گذشته مطرح می‌کنند که مهمترین آن خبر آزادسازی بخشی از طلب ایران از عراق بود. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی طی سفری به بغداد و دیدار با همتای عراقی خود، خبر از توافق با این کشور برای آزادسازی بخشی قابل توجهی از طلب ایران از عراق داد و این شوکی بود برای بازار ارز تا برخلاف انتظارات، با روند کاهشی مواجه شود.

 

شریعتی درباره سفر همتی به عراق و توافق انجام شده اظهار داشت: «در شرایط فعلی هر مقدار از ۴۰ میلیارد دلار پول ایران که از کشور‌های دیگر طلب دارد، آزاد شود، قطعا باعث روغن کاری چرخ اقتصاد و تسهیل‌گری در روند بازار می‌شود.» حمید حسینی، عضو هیئت رئیسه اتاق مشتکر ایران و عراق هم در گفتگو با بازارنیوز، توافق با عراق را اقدامی موثر برای کنترل نرخ ارز دانست.

 

افزایش فروش نفت و درآمد حاصل از آن، یکی دیگر از عواملی است که برای سقوط نرخ ارز مطرح می‌شود. اوایل مهرماه سال جاری، خبرگزاری رویترز در خبری به نقل از سمیر مدنی، یکی از بنیانگذاران TankerTrackers، اعلام کرد که فروش نفت ایران در افزایشی بی سابقه طی یک سال و نیم گذشته، به یک و نیم میلیون بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که مسئولین داخلی هم تلویحا این گزاره را تایید کردند.

 

بیژن زنگنه، وزیر نفت، روز ۲۵ شهریور طی گزارشی به مجلس در مورد نحوه مقابله با تحریم‌ها گفت: «ما هر چه صادر می‌کنیم به اسم ایران نیست. چند بار تغییر می‌کند؛ حتی سند‌ها هم تغییر می‌کند، مشخصات هم همین‌طور. می‌گویند که چرا برنامه‌هایت را برای دور زدن تحریم‌ها توضیح ندادید من اگر برنامه‌ها را توضیح دهم نقشه عملیات را لو داده‌ام، من فقط می‌توانم نتایج را خدمت نمایندگان بگویم.»

 

روز گذشته روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال با استناد به "اسناد و اظهارات مقامات آمریکایی" گفته است که نفتکش های ایرانی برای عبور از تحریم آمریکا در آب های عراق "پنهان" می شوند و محموله نفتی خود را به نفتکش های دیگر منتقل می کنند.
به گزارش این روزنامه، بندر عراقی فاو یکی از نقاطی که انتقال نفتکش به نفتکش در آن صورت می گیرد. در این نقل و انتقال، نفت ایران با نفت از منابع دیگر از جمله نفت تولیدی عراق مخلوط می شود تا شناسایی منشا آن دشوار گردد.

 

وال استریت ژورنال به نقل از کارشناسان و منابع نفتی ایران نوشته است که در بازه زمانی 12 خرداد تا اول تیر، چین بیش از هشت میلیون بشکه نفت از ایران خریداری کرد.

 عبدالناصر همتی، رئیس کل  بانک مرکزی روز گذشته در یادداشتی اینستاگرامی ضمن تایید روند فزاینده صادرات نفت خام و فرآورده‌های آن طی ماه‌های اخیر، تصریح کرد: «درجهت افزایش حجم تجارت خارجی کشور و بهره برداری بهتر از امکانات تولیدی داخل، در کنار روش‌های جاری، استفاده از روش تهاتر نفت با کالا‌های اساسی و ضروری کشور نیز با محوریت وزارت نفت گسترش خواهد یافت.»

 

جدیت مقابله با بازار‌های غیر رسمی و سفته بازان در فضای مجازی توسط نهاد‌های نظارتی از دیگرعوامل پایین آمدن نرخ ارز محسوب می‌شود. کانال‌های تلگرامی که در این اواخر به عنوان مرجع قیمت گذاری نرخ ارز شناخته می‌شدند، مدام با تزیرق نرخ‌های بالاتر از حتی بازار آزاد، سعی بر به هم ریختن بازار ارز داشتند. به عنوان مثال در روز‌های پایینی ماه صفر که کشور و بازار ارز تعطیل بود، قیمت‌ها به صورت ساعتی و هماهنگ شده در کانال‌های تلگرامی بالا می‌رفت و طی سه روز تعطیلی حدود هزار تومان نرخ ارز افزایش یافت.

در همین رابطه، وزارت اطلاعات در هفته گذشته و طی عملیاتی ۴۳ اخلالگر ارزی که با اقدامات خلاف قانون در بازار حقیقی و مجازی از جمله معاملات فردایی و دلالی عمده در بازار، ضمن ایجاد اخلال در بازار و افزایش کاذب قیمیت ارز، اقدام به کسب سود‌های نامشروع کرده اند، را دستگیر کرد.

 

ولی الله سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی در گفتگویی که با بازارنیوز انجام داده بود، کانال‌های فضای مجازی و بازار‌های غیر رسمی را برهم‌زننده بازار ارز دانست و اقدام عاجل بانک مرکزی و نهاد‌های نظارتی را کنترل این بازار‌ها قلمداد کرد.


*50 میلیون دلار روزانه که به بازار هشدار دادند

عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار اسکناس توسط بانک مرکزی علامتی به فعالان بازار ارز، پر بودن دست این بانک به منظور کنترل بازار ارز بود که تا حدودی توانست بر کاهش قیمت اثر بگذارد. هرچند برخلاف تصور مسئولین بانک مرکزی، این عرضه‌ها خریدار چندانی نداشت، ولی همین که توانست به ابزار علامت بدهد، تاثیر گذار واقع شد.

این عرضه بانک مرکزی، گزاره تزریق ارز به بازار برای کنترل قیمت در هفته گذشته را پررنگ‌تر می‌کند. بانک مرکزی در طول ادوار گذشته، همیشه از طریق تزریق ارز برای تامین تقاضای موجود، اقدام به کنترل بازار می‌کرد که البته گاهی این اتفاق با زیاده‌روی و اشتباه محاسباتی، موجب از دست رفتن بخشی از ذخایر ارزی کشور برای تامین تقاضا‌های کاذب دلالان بود تا جایی که در یکی دو سال اخیر با پدیده قاچاق ارز به خارج از کشور مواجه شدیم.


*هوس نوسان‌گیری دلالان با دلارهای بانک مرکزی

پس از این که قیمت ارز پایین آمد، هوس نوسان‌گیری به سر دلالان زد. نوسان‌گیری که پس از روی بورس آمدن بازار سرمایه در جامعه، واژه تقریبا آشنایی برای مردم شده، به این معنی است که افرادی که دست بالاتر را در بازار دارند، با کاهش قیمت صوری و ایجاد ترس در بین افرادی که در این بازار سرمایه گذاری کردند و ترغیب آن‌ها به فروش، دارایی‌های آن‌ها را مفت از چنگشان در می‌آورند و دوباره با عدم عرضه آن دارایی، قیمت را بالا برده و مجددا افراد طمع کار را برای سود از این بازار، تشویق به خرید می‌کنند و اینگونه سود هنگفتی به جیب می‌زنند.

به گفته فعالان بازار، زمانیکه نرخ ارز کاهشی شد، برخی دلالان بزرگ بازار، اقدام به معامله صوری بین خود (اصطلاحا جیب به جیب) کردند و از طریق اخبار این معاملات، مدام قیمت را پایین می‌آوردند تا جایی که دلار ۲۴ هزار تومانی خریدار نداشت و هر کس که دلار برای سرمایه گذاری خریده بود، از ترس از بین رفتن سرمایه‌اش، هرچه داشت را می‌فروخت.

 

 

دلالان پس از آن که فهمیدند بانک مرکزی در حال تزریق ارز به بازار است، خواستند با کاهش قیمت، ارز را با قیمت پایین‌تر از دست بانک مرکزی در بیاورند و بعدا آن را با قیمتی بالاتر عرضه کنند و اینگونه ذخایر ارزی کشور را به تاراج ببرند؛ اما بانک مرکزی در اقدامی هوشیارانه، نرخ ارز صرافی ملی را بالاتر از نرخ معاملاتی در بازار آزاد اعلام کرد. زمانیکه قیمت دلار در بازار آزاد به ۲۴ هزار تومان رسیده بود، صرافی ملی با نرخ ۲۵ هزار تومانی  خود موجب شوک به نوسان‌گیران شد و فروشندگان حقیقی هم متوجه شدند که آن کاهش قیمت، چیزی جز دسیسه دلالان نبوده و نباید دارایی‌هایشان را مفت از دست بدهند؛ لذا نقشه دلالان با شکست مواجه شد.

قیمت ارز پس از این اتفاق بالا رفت، اما زیر ۳۰ هزار تومان بسته شد و به قیمت قبلی بازنگشت که نشان می‌دهد اوضاع تحت کنترل بانک مرکزی است و مسئول کنترل شرایط ارزی کشور، سعی بر کاهش آهسته و مستمر و نه هیجانی نرخ ارز دارد.